 تەفسیری زانستی قورئان ستەمێك بەرامبەر بە پەرتوكێكی ئاسمانی
تەفسیری زانستی قورئان، ئەوبابەتەی ئەمڕۆكە كە زۆرێك لە بانگخوازەكانی جیهانی ئیسلامی سەرقاڵكردووە بەخۆیەوەكەوتونەتە وێزەی قورئان و زانستی هاوچەرخی نۆێ دەدەنە پاڵی،قورئان كتێبێكە دوورە لە هەموو گومانێك و گریمانەیەك، بەڵام زانستی نۆێ زانستێكە هەمیشەلە گومانگریمانەدا نییە، ئێمە بێت وا بڕوانین لە قورئان كە كتێبێكە پڕلە زانست و زانیاری ئەوا هەڵەمان كردووە كە ئەم ڕوانینەمان هەیە بەرامبەر بە قورئان، هەركات هاتوو زانینی ڕەهای خودامان هاوتای زانینی مرۆڤەكان كرد ئەوا هاوكێشەكە هەڵەدەردەچێت، قورئان هاتووە بۆ ئەوەی ڕێنمای مرۆڤەكان بكات تافێری ژیانی ڕۆژانەمان بكات، چونكە مرۆڤەكان ئەوەندە دەست كورتن ناتوانن بچوكترین یاسی ژیان دابنێن توانایان نییە زانستێكی نۆی دابنێن تەنها دەتوانای هەندێ حەقیقەت كەشفبكەین.
بەداخەوە زانایانی ئیسلامی توانایی گەڕان كەشفكردنی حەقیقەتەكانیان نییە، دەیانەوێت لە ڕێگای ئەو حقیقەت و ئەو زانستەی لەلایەن زانایانی ڕۆژئاوائەوە دەدۆزرێتەوە، كۆمەڵێك لە (زانا)یانی ئیسلامی ددەیانەوێت لە ڕێگای تەفسیركردنێكی زانستییەوە ڕاستی و دروستی ئەو زانستە نۆیە بسەلمێنن، كە ئەمەش خۆی لە خۆیدا جێگای تێڕامانە بۆ زانایانی ئیسلام كە ناگەڕێن بەدوای كەشفكردنی چەند حەقیقەتێكی ئەم گەردوونە، دەكرێت كۆمەڵی زانامان هەبووبێ لە مێژوودا بەڵام بەبەراورد بە ئێستە هیچمان نییە! كۆمەڵێ لە زانای ئیسلامی دیانەوێت ئەو نەزانینەی خۆیان لەڕێگای تەفسیرێكی زانستی نۆێدا بشارنەوە، خودای گەروە هەموو زانست و زانایارییەكانی بە ئامادەكراوی نەخستۆتە بەردەست ئێمە دەبێت ئیمە ماندوو ببین ئەوسا دێتە بەردەست ئێمە، ئەو زانا بەڕێزانەی جیهانی ئیسلامی تەنانەت شارەزائەوە نین كە زانست خۆی بە خاوەنی پاش و پێش خۆی نازانێت،واتە: زانست زۆر ئاسییە بەلایەوە ئەوە لەپێش خۆیدا هاتووە ڕەتی بكاتەوە، ئەوە زانینەی كە ئیستا هەمانەو دەیزانین سنوردار كراوە ئەوەشی دەزانین لە خۆمەناوە نییە بەڵكو پێمان بەخشراوە.
مادامێك مرۆڤێك هەیە لەم گەردونەدا و خاوەن ئیرادەی خۆیەتی خاوەنی بیرو هۆشی خۆیەتی دەیەوێت حەقیقەتەكانی گەردوون كەشف بكەن، بەڵام زۆر بێئاگانە لەوەی لەم گەردوونە فراوانەدا چەندین حەقیقەت هەیە كەشف نەكراون وەئەو بەرچەند دانەیەك دیاری كراو دەكەوێت،پاشان دەیەوێت ئەو چەند حەقیقەتە كەشفكراوە لەڕێگای تەفسیرێكی زانستییەوەلەڕێی قورئانەوە پشت ڕاست بكاتەوە، ئەمە ئەو پەڕی دەست كوورتی مرۆڤەكانە بۆ مەعریفەی خودایی، مەعریفەی مرۆیی سنوردار كراوە زانینی خودا رەهایە و پێویست بەوەناكات ئێمە بیسەلمێنین، زانینی رەهای خودا لەیەك حەقیقەتی زانستی پڕ لەكەموكورتیدا كۆناكرێتەوە.
بۆ ئەوەی بابەتەكەمان زیاتر ڕوون ببێتەوە لە پێشدا ناساندنێكی خێرای خودی ووشەی (زانست) دەكەین، لە پاشانیش دەچینە سەر خودی تەفسیری زانستی قورئان ئەو هۆیانەش ڕوون دەكەینەوە كە ئێمە بۆ دەبێت لە بەرامبەر تەفسیری زانستیدا بۆستینەوە، ڕێگا بەوە نەدەین كەزانستی نۆێ هاوشان بكرێت بەرامبەر بە قورئان.
مانای یەكەمی زانست برتییە لە زانین لە بەرامبەر نەزانیندا بە بێگۆدانە جۆری زانستەكان كەسێك لە بابەتەكانی وەك : ( گەردوونناسی، فیقهـناسی، كیمیاناسی، فیزیاناسی، دەرمانناسی، هتد... .) هەركەسێك زیاتر لەمانە شارەزابێت پێی دەوترێت زانـا.
بەڵام خودا بەرامبەر بەهیچ بێ ئاگانییە هەموو بابەتەكان لەلای ئەو زانراوە نەزانین لەلای ئەو بوونی نییە،هەروەها ناوەڕۆكی قورئان زانستییە كۆمەڵی بابەت لە قورئاندا هەیە وەك: ( سەبەب نزول، ناسیخ و مەنسوخ، عام و خاص، هتد....) هەركەس ئەمانە بزانێت ئەوا زانایە بەرانبەر بە قورئان هەر مرۆڤێك ئاگاداری سیفات و كرداری خودابێت ئەوا زانایە.
هەرچی مانای دووەمی زانست هەیە بە مانای ئەوەدێت كە لەڕێگای تاقیكردنەوەی ڕاستەوخۆی و هەستییەوە بەدەست هاتبن،لێرەدا ئەم زانیینە لەبەرامبەر نەزانیندا بەكار ناهێنرێت بەڵكو لەبەرامبەر هەموو ئەو زانیارانەدا دادەنرێت كە لەڕێگا هەستەوە بەدەست نەهاتبن.
لەم نێوەندەدا پرسیارێكی گرنگ دێتە پێشەوە ئەویش برتییە لە ئەوەی ئایازانست چۆن پێش دەكەوێت؟ چۆن بەم پلەیەیی ئێستا گەشت؟مرۆڤەكان چۆن دەگەنە ئایندە بە كۆی ئەم پێشكەوتنانە دوو هۆكارمان هەیە بریتن لە:
یەكەم: داهێنانی زانستێكی نــۆێ كە توانای هەڵوەشاندنەوە و پوچكاری تێداهەبێت.
دووەم:داهێنانی زانستێكی نــۆێ كە توانای ئەوەی هەبێت زانستەكەی پێش خۆی پوچبكاتەوە هەڵی بوەشەێنیتەوە.
ئەوەی سەرەوە پێشەكییەك بوو بۆ ئەوەی بتوانین ووشەی زانست و چۆنیەتی پێشكەوتنی زانستبخەینە ڕوو، بەپێی تواناش توانیمان ڕوونی بكەینەوە بەهۆی ئەو پێشەكییەی سەرەوە لەبارەی زانستەوەكردمان،هەوڵدەدەین لەم بەشەیدوایدا ڕوونی بكەینەوە كە بۆ نابێت ڕێگا بەوە بدەین كە زانستی نۆێ بدرێتە پاڵ دەقەقورئانێكان، ئەوانەی كە تەفسیری قورئان دەكەن مەرجەكانی چین؟ بۆ دەبێت ئێمە هاوڕانەبین لەگەڵ ئەوەی كە زانستی نۆێ ببستنەوە بەچەند ئایەتێكی قورئانییەوە، نابێت ئەوەمان لە یاد بچێت كە مەعریفەی خودای ڕەهاییە مەعریفەی مرۆڤـ و پەریەكان سنورداركراوە،لە خوارەوە ئەو مەعریفە ڕەهای خودا بەیەكێك لە دەقە قورئانێكان ڕوون دەكەن.
كەسێك كە دەیەوێت تەفسیری قورئان بكات لە هەموو ڕوەكانییەوە بۆ نمونە تەفسیری ( زانستی، كۆمەڵایەتی، ئابووری، فكری، ئاسان، هونەری، هتد... .) دەبێت ئەم كۆمەڵە مەرجەی تێدابێت.
أ- كەسی موفەسیر دەبێت خاوەن بیر و باوەڕێكی زۆر گەورەی ئیسلام بێت، عەقیدەیەكی تەواوی هەبێت خاوەنی بیر و باوەرێكی ڕاست بێت.
ب- نابێت ئارەزو پەرست بێت بە شۆێن حەزوو ئارەزووەكانی خۆیدا بگەرێت لە قورئاندا لەكاتی تەفسیر كردندا.
ت- دەبێت شارەزایەكی تەواوی هەبێت لە (نحو، صرف، بلاغە).
پ- هەروەها شارەزایەكی تەواوی هەبێت لە ( ناسیخ و مەنسوخ ).
ج- هتد.... .
[ۆڵوْأَنَّمَافِیالْأَرْچِمِنْشَجَرَەٍأَقْڵامٌۆالْبَحْرُێمُدُّهُمِنْبَعْدِهِسَبْعَەُأَبْحُرٍمَانَفِدَتْكَلِمَاتُاللَّهِإِنَّاللَّهَعَزِیزٌحَكِیمٌ]لقمان ( 27)
واتە: هەرچی دار و درەختی سەرزەوی هەیە لەو ڕۆژەوەی كە دنیا دروست بووە، ببنە پێنووس دەریاكانیش ببن بە حەوت ئەوەندە دەست بكرێت بەنوسینەوەی زانست و زانیاریەكانی خودای گەورە لە هەندێ بواردا، دەریاكان وشك دەبن پێنوسەكان تەواو دەبن، كەچی هێشتر دەریای زانست و زانیاری خودای گەورە وەك خوی وەهایە شتێكی وەهایان نەنوسراوەتەوە.
ئەوەی لەم دەقە قورئانییەدا بەدی دەكەین برتییە لەو زانینە ڕەهایەیی خودای گەورە كە زۆر زۆر لەوە زیاترە كە ئێمە هەستی پێدەكەین و دێت بە خەیاڵماندا، زانست و زانیاری مرۆڤ پەرییەكان هەمووی سنوردار كراوە خودای گەورە زانیاریەكی كەمی پێبەخشیون، ئێدی مانای ئەوەچییە دەقە قورئانییەكان هاوتەریبی زانستی نۆێ بكەیت و بیكەتە هەڵا بڵێت: ئەها! خـودا چەنـد گەورەیـە پێـش ئەوەندەسـاڵ دركی بەمـەكردووە ( زانیویەتی) ئەمە گاڵتە كردنە بە مەعریفەی خودای و دەقە قورئانییەكان چونكە زانینی خودا بێسنوورە، مەعریفەی خودای پێویستی بەوەنییە كەئێمە بیسەلمێنین، بەڵكوو ئەوە شتانێكی بێشوومارە لەم گەردوونەدا دەتوانین هەست بەچەند دانەیەكی بكەین و كەشفی بكەین، تەنانەت ناتوانین ئێمە ئیدعای ئەوە بكەین بڵێن: پیغەمبەر(ص) مەعریفەیەكەی ڕەهای هەبووە.
ئەوا وەك ئیستەی كەهەیە ئێمە زانستی نۆێمان دایە پاڵ دەقە قورئانییەكان، ئەوكات كەزانست بەروپێش دەچێت چیدەردەكەوێت؟ دەقە قورئانێكان دەكەونە هەڵەوە یەكناگرنەوە لەگەڵ زانستدا، ئەوسا دەبێت ئێمە پۆزشبهێنینەوە داوای لێبوردن بكەین بڵێن قورئان هەڵەیە، قورئان هەڵە بوو واتە خودای گەورە هەڵەی كردووە كە ئەمەش لەگەڵ مەعریفەی خودای یەكناگرێتەوە، چونكە خودای گەورە بیسەر و دانایە بەهەموو شتەكان زانینێكی ڕەهای هەیە، دەكرێت دەقە قورئانێكان پڕبن لەچەندا واتای دیكە كەچی ئێمە لە نێوان چەند ووشەیەكی زانستی پڕ لەكەموكورتی كورتمان كردونەتەوە قەتیزمان كردووە.
گەر هاتوو دژایەتێكمان بەدی كرد لە نیوان سروشتی وەحی و زانستدا بەدیكرد، هۆكارەكەی ئەوەیە كە ئیمە خراپ تێگەیشتنمان هەبوو بۆ دەقەكان، یاخود ئەوەی كە زانست هێشتر نەگشتۆتە حەقیقەت و هەر لە گومان و گریمانەدان، بەڵام زانینەكانی خودا هەمیشە حەقیقەتن و هیچ جۆرە گۆمانێك و ڕاڕاییەكی تێدا نییە.
ئیدی دەبێت لەمەودوا بانگخوازە بەڕێزەكان ئەوانەیكەدێن زانستی نۆێی هاوچەرخ دەدەنە پاڵ دەقەئاسمانییەكان دەبێت بەوریایەوە مامەڵەی لەگەڵدا بكەن، بۆیە زانست هیچكات ئاگادار نییە لەوەی كەچی لەدەقە قورئانییەكاندا هاتووە، هەمیشە زانستەكان ڕاستی ناڵێن دەكرێت لە پشت هەر زانستێكەوە چەندان هەڵە هەبێت وكرابێت، بەڵام زانینی خودای هیچكات هەڵە ناكات لەوەی كە هەبووە كەدێت، بەڵكو ئەوەزانینی مرۆڤەكانە هەمیشە پڕن لە هەڵە و كەموكوڕین دەكەونەوە بەهەڵەوە،
هەركات هاتوو ئیمە دەقەكانمان تێكەڵ بەزانست كرد ئەوكات نابیت زانست دەستكاری بكرێت بەو پێیەش زانست هیچ بەروپێشچوونێك بەخۆیەوە نابێت هەمیشە لەیەك جێگادا دەمێنیتەوە مرۆڤەكانیش دەستەوەستان دەبن لەگەڕان توانای گەڕانیان نامێنێت، دەكرێت ئەوەی ئەم بابەتە دەخۆینیتەوە واتێبگات من زانستم بە هیچ دانەوە، نەخێر، زانستو زانیاری هۆكاری بەرەوپێشچوونی هەرتاكو و كۆمەڵگەیەكە، ڕۆژئاوا و ئەمەریكا بەزانست و مەعریفە بوون بەیەكیك لە كارگەرترین وڵاتانی دوونیا، بەڵام هەرگێز ناتوان بگەنە حقیقەتێكی زانستی دیاری كراو لە بەرامبەر بە دەقە ئاسمانییەكان، ئەوانەشی ئەم كارە دەكەن كەم تازۆر سودێكیان گەیاندۆتە خۆیان لەدویدا ئایینی ئیسلام لە ڕووی ژمارەی شۆێنكەوتوانی.
سەرچاوە:
مەعریفە و ئیمان. هێمن قەرەداغی، بەختیار عەلی.
زانست چییە، فەلسەفە چییە. د. عبدالكریم سرووش.
فەلسەفەی زانست. تەحسین حمەغەریب.
به‌روار: 07/11/2014
بینین: 2134
|