ته‌فسیری قورئان
  ٩٠: سورة البلد

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
به‌ناوی خوای به‌خشنده‌ی میهره‌بان
لَا أُقْسِمُ بِهَذَا الْبَلَدِ ﴿1﴾
سوێندم به‌م شارۆچکه‌یه‌ (واته‌ شاری مه‌ککه‌).
وَأَنتَ حِلٌّ بِهَذَا الْبَلَدِ ﴿2﴾
که‌ تۆ نیشته‌جێی تیایدا، (بۆیه‌ ئه‌وه‌نده‌ پیرۆزه‌، هه‌روه‌ها ئاماژه‌یه‌ بۆ ڕزگاری مه‌ککه‌ له‌ ئاینده‌دا).
وَوَالِدٍ وَمَا وَلَدَ ﴿3﴾
سوێند به‌ باوك و ئه‌و نه‌وانه‌ی که‌ له‌وه‌ په‌یدا بوون.
لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ فِي كَبَدٍ ﴿4﴾
(سوێند به‌وانه‌) به‌ڕاستی ئێمه‌ ئینسانمان دروست کردووه‌ و به‌رده‌وام له‌ ناڕه‌حه‌تی و سه‌غڵه‌تیی و کێشه‌و ناخۆشیدایه‌.. (ناخۆشی ئیمانداران کۆتایی دێت و سه‌ری له‌ به‌هه‌شتی پڕ له‌ نازو نیعمه‌ته‌وه‌ ده‌رده‌چێت، به‌ڵام ناخۆشی خوا نه‌ناسان کۆتایی نایه‌ت دۆزه‌خ و ئازارو ئه‌شکه‌نجه‌ی بێ سنور چاوه‌ڕێیانه‌).
أَيَحْسَبُ أَن لَّن يَقْدِرَ عَلَيْهِ أَحَدٌ ﴿5﴾
ئایا ئاده‌میزاد وا ده‌زانێت که‌س ده‌سه‌ڵاتی به‌سه‌ریدا نیه‌و که‌س ده‌ستی ناڕوان به‌سه‌ریدا، (هه‌رچییه‌ك بکات که‌س لێی ناپرسێته‌وه‌).
يَقُولُ أَهْلَكْتُ مَالًا لُّبَدًا ﴿6﴾
(زۆر جار) ده‌ڵێت: من پاره‌ی زۆرم له‌ ناو داوه‌…!! من ماڵی زۆرم خه‌رج کردووه‌!! (له‌ پێناوی خۆشگوزه‌رانی خۆم و ده‌ورو به‌رمدا).
أَيَحْسَبُ أَن لَّمْ يَرَهُ أَحَدٌ ﴿7﴾
بۆچی، وا ده‌زانێت که‌س ئاگاداری نیه‌و نه‌یبینیوه‌ (که‌ ئه‌و سه‌رمایه‌یه‌ی له‌ کوێوه‌ په‌یدا کردووه‌و له‌ چیدا خه‌رجی کردووه‌؟!).
أَلَمْ نَجْعَل لَّهُ عَيْنَيْنِ ﴿8﴾
ئایا جوتێك چاومان پێ نه‌به‌خشیووه‌؟ (چاو: زۆر گرنگتره‌ له‌ دوو ده‌زگای ئه‌له‌کترۆنی خودکار له‌ هه‌ر چرکه‌یه‌کدا هه‌زاران وێنه‌ی ڕه‌نگاو ڕه‌نگ ده‌گرێت و ده‌ینێرێت بۆ مێشك و ئه‌ویش هه‌ندێکی هه‌ڵده‌گرێت و هه‌ندێکیشی کاردانه‌وه‌ی پێویست ئه‌نجامده‌دات).
وَلِسَانًا وَشَفَتَيْنِ ﴿9﴾
هه‌روه‌ها زمانێکمان (پێنه‌به‌خشیوه‌، که‌ ماسولکه‌یه‌کی سه‌رسوڕهێنه‌ره‌، به‌خێرای ده‌جوڵێت و بێ ئه‌وه‌ی دانه‌کان بیگه‌زن، وه‌ له‌ سه‌ر ڕووکاری سه‌ره‌وه‌ی ده‌یان کۆمه‌ڵه‌ خانه‌ هه‌یه‌، هه‌ر کۆمه‌ڵێکی هه‌زاران خانه‌یه‌، که‌ تایبه‌تی جۆره‌ تامێکه‌، له‌وه‌ودوا ده‌ورێكی ئاشکرای هه‌یه‌ له‌ ئه‌مدیوو ئه‌ودیوکردنی خوارده‌مه‌نیداو خستنه‌ به‌ر دانه‌کان و دوای پاڵنان به‌ خواردنه‌وه‌ بۆ ناو بۆری خواردن، خۆ ده‌وری له‌ قسه‌ کردندا ئاشکرایه‌، وه‌ هه‌میشه‌ ئاماده‌یه‌ بۆ ئه‌وه‌ی چیمان بوێت بیڵێین…هتد). هه‌روه‌ها دوو لێویشمان (پێ نه‌به‌خشیوه‌؟ لێوه‌کانی دیمه‌نێکی جوان ده‌به‌خشن به‌ ڕووخساری ئاده‌میزاد، له‌ قسه‌کردندا ده‌ورێکی باڵایان هه‌یه‌، ده‌روازه‌یه‌کن بۆ خواردن و خواردنه‌وه‌..).
وَهَدَيْنَاهُ النَّجْدَيْنِ ﴿10﴾
وه‌ به‌ منداڵی ڕینمونیمان نه‌کردووه‌ بۆ ئه‌وه‌ی شێر له‌ مه‌مکه‌کانی دایکی بخوات؟ له‌ گه‌وره‌یشدا بۆ ئه‌وه‌ی سه‌رپشك بێ له‌ شوێن که‌وتنی ڕیبازی ڕاست یان چه‌وت؟!
فَلَا اقْتَحَمَ الْعَقَبَةَ ﴿11﴾
که‌چی (زۆربه‌ی ئه‌و خه‌ڵکه‌) نه‌یتوانی به‌سه‌ر کۆسپ و به‌ربه‌سته‌کاندا زاڵ ببێت و ڕێگای سه‌رفه‌رازی بگرێته‌ به‌ر.
وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْعَقَبَةُ ﴿12﴾
جا تۆ چوزانی ئه‌و کۆسپ و به‌ربه‌ستانه‌ کامانه‌ن؟!
فَكُّ رَقَبَةٍ ﴿13﴾
ئازادکردنی به‌نده‌و کۆیله‌یه‌ (یان ئازادکردنی گه‌ردنی خۆیه‌تی له‌گوناهو یاخی بوون و سه‌رکه‌شی).
أَوْ إِطْعَامٌ فِي يَوْمٍ ذِي مَسْغَبَةٍ ﴿14﴾
یاخود خۆراك به‌خشینه‌ له‌ ڕۆژێکدا که‌ گرانی و برسێتی بێت.
يَتِيمًا ذَا مَقْرَبَةٍ ﴿15﴾
به‌تایبه‌تی به‌و هه‌تیوه‌ی که‌ خزمایه‌تی هه‌یه‌.
أَوْ مِسْكِينًا ذَا مَتْرَبَةٍ ﴿16﴾
یان به‌ هه‌ژارێکی خاکاوی، که‌ له‌ هه‌ژارییدا له‌سه‌ر خاك دانیشێت، یا په‌ککه‌وته‌و که‌فته‌کارێك.
ثُمَّ كَانَ مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ وَتَوَاصَوْا بِالْمَرْحَمَةِ ﴿17﴾
سه‌ره‌ڕایی ئه‌وانه‌ش ئاده‌میزاد حه‌ق وایه‌ له‌وانه‌بێت که‌ باوه‌ڕ ده‌هێنن و ئامۆژگاری خه‌ڵکی ده‌که‌ن له‌سه‌ر خۆگریی و ئارامگریی، وه‌ ئامۆژگاری ده‌که‌ن له‌ سه‌ر ڕه‌حم و به‌زه‌یی و میهره‌بانیی.
أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ الْمَيْمَنَةِ ﴿18﴾
(جا ئه‌وانه‌ی به‌و سیفه‌ته‌ جوانانه‌ خۆیان ده‌ڕازێننه‌وه‌) ئه‌وانه‌ ده‌سته‌ی ڕاست و (ده‌سته‌ی به‌خته‌وه‌رانن).
وَالَّذِينَ كَفَرُوا بِآيَاتِنَا هُمْ أَصْحَابُ الْمَشْأَمَةِ ﴿19﴾
به‌ڵام ئه‌وانه‌ی که‌ باوه‌ڕیان به‌ ئایه‌ته‌کانی ئێمه‌ نیه‌، ئه‌وانه‌ ده‌سته‌ی خوارو چه‌وت و ناله‌بارانن، ده‌سته‌ی نه‌گبه‌ت و سه‌رلێشێواوه‌کانن.
عَلَيْهِمْ نَارٌ مُّؤْصَدَةٌ ﴿20﴾
ئه‌وانه‌ قاپیه‌کانیی دۆزه‌خ له‌سه‌ریان داخراوه‌و هیچ هیوایه‌کی ڕزگارییان نیه‌.
 

   زیاتر ...