ته‌فسیری قورئان
  ٦٩: سورة الحاقة

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
به‌ناوی خوای به‌خشنده‌ی میهره‌بان
الْحَاقَّةُ ﴿1﴾
یه‌کێکه‌ له‌ ناوه‌کانی ڕۆژی قیامه‌ت ئه‌وه‌ ده‌گه‌یه‌نێت که‌ له‌و ڕۆژه‌دا خوای گه‌وره‌ حه‌ق و راستی به‌ته‌واویی ده‌چه‌سپێنێت.
مَا الْحَاقَّةُ ﴿2﴾
ئه‌وجا پرسیار ده‌کاو زیاتر گرنگی ئه‌و ڕۆژه‌ ده‌خاته‌ به‌رچاو.
وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْحَاقَّةُ ﴿3﴾
جا تۆ چووزانی ئه‌ی پێغه‌مبه‌ر ئه‌ی ئاده‌میزاد، ئه‌و ڕۆژه‌ چییه‌و چۆنه‌و چ ته‌نگانه‌یه‌که‌.
كَذَّبَتْ ثَمُودُ وَعَادٌ بِالْقَارِعَةِ ﴿4﴾
(ثمود) قه‌ومی (صاڵح)، (عاد) قه‌ومی (هود) بڕوایان به‌ ڕۆژی قیامه‌ت نه‌بوو، به‌ درۆیان ده‌خسته‌وه‌.
فَأَمَّا ثَمُودُ فَأُهْلِكُوا بِالطَّاغِيَةِ ﴿5﴾
(ثمود)مان به‌ ده‌نگێکی سامناکی گه‌وره‌ی تۆقێنه‌ر له‌ناو برد.
وَأَمَّا عَادٌ فَأُهْلِكُوا بِرِيحٍ صَرْصَرٍ عَاتِيَةٍ ﴿6﴾
(عاد)یش به‌ ڕه‌شه‌بایه‌کی ساردی به‌هێزی وێرانکه‌ر له‌ناوبران.
سَخَّرَهَا عَلَيْهِمْ سَبْعَ لَيَالٍ وَثَمَانِيَةَ أَيَّامٍ حُسُومًا فَتَرَى الْقَوْمَ فِيهَا صَرْعَى كَأَنَّهُمْ أَعْجَازُ نَخْلٍ خَاوِيَةٍ ﴿7﴾
حه‌وت شه‌و و هه‌شت ڕۆژ هه‌ڵی کرده‌ سه‌ریان، به‌رده‌وام و به‌هێز ده‌تبینی (ئه‌گه‌ر له‌وێ بویتایه‌) ئه‌و خه‌ڵکه‌ هه‌موو لاڵ و پاڵ لێی ده‌که‌وتن هه‌روه‌ك قه‌دی دارخورمای بۆش، چۆن به‌ئاسانیی ده‌که‌وێت و شه‌ق ده‌بات.
فَهَلْ تَرَى لَهُم مِّن بَاقِيَةٍ ﴿8﴾
ئایا ده‌بینی که‌سیان مابێت و که‌سیان ڕزگاری بووبێ؟!
وَجَاء فِرْعَوْنُ وَمَن قَبْلَهُ وَالْمُؤْتَفِكَاتُ بِالْخَاطِئَةِ ﴿9﴾
فیرعه‌ون و ئه‌وانه‌ی پێش ئه‌ویش له‌ ڕه‌وشت نزمه‌کانی قه‌ومی (لوط) تاوانی زۆریان ئه‌نجامدا.
فَعَصَوْا رَسُولَ رَبِّهِمْ فَأَخَذَهُمْ أَخْذَةً رَّابِيَةً ﴿10﴾
هه‌ریه‌كێك له‌وانه‌ سه‌رپێچی و سه‌رکه‌شییان نواند به‌رانبه‌ر پێغه‌مبه‌ری په‌روه‌ردگاریان، خوایش زۆر به‌ تووندی له‌ناوی بردن.
إِنَّا لَمَّا طَغَى الْمَاء حَمَلْنَاكُمْ فِي الْجَارِيَةِ ﴿11﴾
ئێمه‌ کاتێك که‌ ئاو له‌ سنور ده‌رچوو (له‌ کاتی تۆفانه‌که‌ی نوحدا) ئێوه‌مان له‌ که‌شتیدا هه‌ڵگرت.
لِنَجْعَلَهَا لَكُمْ تَذْكِرَةً وَتَعِيَهَا أُذُنٌ وَاعِيَةٌ ﴿12﴾
تا بیکه‌نه‌ یادگاری و بێدار که‌ره‌وه‌ بۆ ئه‌وانه‌ی که‌ خاوه‌نی ده‌زگای بیستنی هوشیارن.
فَإِذَا نُفِخَ فِي الصُّورِ نَفْخَةٌ وَاحِدَةٌ ﴿13﴾
جا هه‌رکاتێك یه‌کجار فووکرا به‌ (صور)دا…
وَحُمِلَتِ الْأَرْضُ وَالْجِبَالُ فَدُكَّتَا دَكَّةً وَاحِدَةً ﴿14﴾
زه‌وی و کێوه‌کان هه‌ڵگیران و یه‌ك که‌ڕه‌ت دران به‌یه‌کدا.
فَيَوْمَئِذٍ وَقَعَتِ الْوَاقِعَةُ ﴿15﴾
ئه‌و ڕۆژه‌ ئیتر (قیامه‌ت) به‌رپا ده‌بێت.
وَانشَقَّتِ السَّمَاء فَهِيَ يَوْمَئِذٍ وَاهِيَةٌ ﴿16﴾
ئاسمان هه‌مووی شه‌ق و په‌ق ده‌بێت و لێکده‌ترازێ و شل و شۆڵ ده‌بێت.
وَالْمَلَكُ عَلَى أَرْجَائِهَا وَيَحْمِلُ عَرْشَ رَبِّكَ فَوْقَهُمْ يَوْمَئِذٍ ثَمَانِيَةٌ ﴿17﴾
فریشته‌کان له‌ گۆشه‌و که‌ناری (جیهانی نوێ)دا ئاماده‌ده‌بن، وه‌ ته‌ختی فه‌رمانڕه‌وایه‌تی په‌روه‌ردگارت ئه‌و ڕۆژه‌ له‌لایه‌ن هه‌شت فریشته‌ی تایبه‌تیه‌وه‌، یا هه‌شت (ده‌سته‌ فریشته‌) به‌سه‌ر سه‌ریانه‌وه‌ هه‌ڵگیراوه‌و ڕاوه‌ستاوه‌.
يَوْمَئِذٍ تُعْرَضُونَ لَا تَخْفَى مِنكُمْ خَافِيَةٌ ﴿18﴾
ئه‌و ڕۆژه‌ ئیتر ده‌برێن بۆ به‌رده‌م (دادگای حه‌ق)، هیچ شتێك له‌ نهێنی و شاراوه‌کانتان شاراوه‌ نیه‌.
فَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ فَيَقُولُ هَاؤُمُ اقْرَؤُوا كِتَابِيهْ ﴿19﴾
جا ئه‌وه‌ی نامه‌ی کرده‌وه‌کانی درایه‌ ده‌ستی ڕاستی، (به‌ دڵخۆشیه‌کی بێ سنووره‌وه‌ به‌ هاوه‌ڵ و ناسیاوانی) ده‌ڵێت: ها ئه‌وه‌تا نامه‌ی کرده‌وه‌کانم بخوێننه‌وه‌ و ته‌ماشای بکه‌ن.
إِنِّي ظَنَنتُ أَنِّي مُلَاقٍ حِسَابِيهْ ﴿20﴾
من کاتی خۆی دڵنیا بووم  و (ده‌مزانی) که‌ به‌م لێپرسینه‌وه‌ ده‌گه‌م!!
فَهُوَ فِي عِيشَةٍ رَّاضِيَةٍ ﴿21﴾
ئیتر ئه‌و (به‌خته‌وه‌ره‌) له‌ ژیانێکی پڕ له‌ شادیی و کامه‌رانیدا ده‌ژی که‌ زۆر پێی ڕازیه‌.
فِي جَنَّةٍ عَالِيَةٍ ﴿22﴾
له‌ به‌هه‌شتی به‌رزو بڵندا، (له‌ باخاتی سه‌ر لوتکه‌ی چیاو لاپاڵی شاخه‌کاندا له‌ناو کۆشك و ته‌لاره‌کاندا ژیان ده‌باته‌ سه‌ر).
قُطُوفُهَا دَانِيَةٌ ﴿23﴾
(میوه‌هاتی زۆر به‌ دره‌خته‌کانیه‌وه‌) شۆڕبۆته‌وه‌و لێکردنه‌وه‌ی ئاسانه‌و له‌ده‌ست ڕه‌س دایه‌.
كُلُوا وَاشْرَبُوا هَنِيئًا بِمَا أَسْلَفْتُمْ فِي الْأَيَّامِ الْخَالِيَةِ ﴿24﴾
(ئینجا پێیان ده‌وترێت:) بخۆن و بخۆنه‌وه‌ نۆشتان بێت، به‌هۆی ده‌ستپێشکه‌ریتان له‌ ڕۆژگاری ڕابردوودا.
وَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِشِمَالِهِ فَيَقُولُ يَا لَيْتَنِي لَمْ أُوتَ كِتَابِيهْ ﴿25﴾
به‌ڵام ئه‌وه‌ی نامه‌ی کرده‌وه‌کانی ده‌درێته‌ ده‌ستی چه‌پی ده‌ڵێت: خۆزگه‌ نامه‌ی کرده‌وه‌کانم هه‌ر وه‌رنه‌گرتایه‌.
وَلَمْ أَدْرِ مَا حِسَابِيهْ ﴿26﴾
هه‌ر نه‌مزانیایه‌ لێپرسینه‌وه‌م چۆن ده‌بێت.
يَا لَيْتَهَا كَانَتِ الْقَاضِيَةَ ﴿27﴾
خۆزگه‌ مردنه‌که‌م یه‌کجاریی بوایه‌و (ئاوا زیندوو نه‌کرامایه‌ته‌وه‌).
مَا أَغْنَى عَنِّي مَالِيهْ ﴿28﴾
ئه‌وه‌ته‌، ئه‌و ماڵ و سامانه‌ی که‌ بووم، فریام ناکه‌وێت (به‌ڵکو ته‌ماو ته‌فروتونا بوو).
هَلَكَ عَنِّي سُلْطَانِيهْ ﴿29﴾
ئه‌و ده‌سه‌ڵاته‌ی که‌ بووم له‌ ده‌ستما نه‌ماو له‌ ده‌ستم چوو (ده‌زگاو، سه‌ربازو، ئاسایش و پۆلیس…هتد نه‌ما).
خُذُوهُ فَغُلُّوهُ ﴿30﴾
(ئه‌وسا ئیتر فه‌رمان ده‌درێت) ئاده‌ی بیگرن و کۆت و زنجیر له‌ ده‌ست و قاچ و ملی بئاڵێنن.
ثُمَّ الْجَحِيمَ صَلُّوهُ ﴿31﴾
له‌وه‌ودوا به‌ره‌و دۆزه‌خ ڕاپێچی بکه‌ن و بیبه‌ن و بیخه‌نه‌ ناوی.
ثُمَّ فِي سِلْسِلَةٍ ذَرْعُهَا سَبْعُونَ ذِرَاعًا فَاسْلُكُوهُ ﴿32﴾
پاشان به‌ زنجیرێکی حه‌فتا گه‌زی بیبه‌سنه‌وه‌ (به‌ ستون و پایه‌کانی ناو دۆزه‌خه‌وه‌).
إِنَّهُ كَانَ لَا يُؤْمِنُ بِاللَّهِ الْعَظِيمِ ﴿33﴾
چونکه‌ ئه‌مه‌ کاتی خۆی ئیمان و باوه‌ڕی به‌خوای گه‌وره‌ نه‌بوو (به‌ته‌مای زیندووبوونه‌وه‌و لێپرسینه‌وه‌ نه‌بوو).
وَلَا يَحُضُّ عَلَى طَعَامِ الْمِسْكِينِ ﴿34﴾
هانی که‌سی نه‌ده‌دا که‌ خواردن و خۆراك ببه‌خشن به‌ هه‌ژارو بێنه‌واکان (هه‌ر خه‌می خۆی و داروده‌سته‌ی خۆی بوو).
فَلَيْسَ لَهُ الْيَوْمَ هَاهُنَا حَمِيمٌ ﴿35﴾
ئه‌مڕۆ ئیتر ئالێره‌ هیچ په‌ناو پشتیوانێکی نیه‌.
وَلَا طَعَامٌ إِلَّا مِنْ غِسْلِينٍ ﴿36﴾
خۆراکیشی جگه‌ له‌ کێم و زوخاوی داچۆڕاو نیه‌.
لَا يَأْكُلُهُ إِلَّا الْخَاطِؤُونَ ﴿37﴾
که‌، که‌س نایخوات، جگه‌ له‌ تاوانباران.
فَلَا أُقْسِمُ بِمَا تُبْصِرُونَ ﴿38﴾
سوێندم به‌و شتانه‌ی که‌ ده‌بینن (به‌چاو).
وَمَا لَا تُبْصِرُونَ ﴿39﴾
وه‌ به‌وه‌ش که‌ نایبینن و (نادیارن).
إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ ﴿40﴾
ئه‌م قورئانه‌ له‌ زاری پێغه‌مبه‌رێكی به‌ڕێزه‌وه‌ (پێتان ڕاده‌گه‌یه‌نرێت، یاخود له‌ ڕێگه‌ی فرستاده‌یه‌کی به‌ڕێزه‌وه‌ (پێتان ده‌گات) که‌ جوبره‌ئیلی فریشته‌یه‌.
وَمَا هُوَ بِقَوْلِ شَاعِرٍ قَلِيلًا مَا تُؤْمِنُونَ ﴿41﴾
(دڵنیا بن که‌ ئه‌م قورئانه‌) گوفتاری شاعیر نیه‌، ئه‌وه‌ بۆ زۆر که‌متان باوه‌ڕ دێنن؟!
وَلَا بِقَوْلِ كَاهِنٍ قَلِيلًا مَا تَذَكَّرُونَ ﴿42﴾
گوفتاری فاڵچی و زێوانیش نیه‌، ئه‌وه‌ بۆ زۆر که‌متان یاداوه‌ری وه‌رده‌گرن؟!
تَنزِيلٌ مِّن رَّبِّ الْعَالَمِينَ ﴿43﴾
به‌ڵکو ئه‌م قورئانه‌ له‌لایه‌ن په‌روه‌ردگاری جیهانه‌کانه‌وه‌ ره‌وانه‌کراوه‌ و نێردراوه‌ته‌ خواره‌وه‌.
وَلَوْ تَقَوَّلَ عَلَيْنَا بَعْضَ الْأَقَاوِيلِ ﴿44﴾
ئه‌گه‌ر (محمد صلی الله‌ علیه‌ وسلم) هه‌ندێك قسه‌و گوفتار بده‌م ئێمه‌وه‌ هه‌ڵده‌به‌ستێت.
لَأَخَذْنَا مِنْهُ بِالْيَمِينِ ﴿45﴾
به‌هێزو ده‌سه‌ڵاتی خۆمان ده‌یگرین.
ثُمَّ لَقَطَعْنَا مِنْهُ الْوَتِينَ ﴿46﴾
له‌وه‌ودوا ره‌گی دڵی ده‌پچڕێنین  و (ده‌یمرێنین).
فَمَا مِنكُم مِّنْ أَحَدٍ عَنْهُ حَاجِزِينَ ﴿47﴾
ئه‌وسا که‌ستان ناتوانن فریا که‌ون و له‌ ده‌ستی ئێمه‌ ڕزگاری بکه‌ن.
وَإِنَّهُ لَتَذْكِرَةٌ لِّلْمُتَّقِينَ ﴿48﴾
به‌ڕاستی ئه‌م قورئانه‌ یاداوه‌ری و یادخستنه‌وه‌یه‌ بۆ پارێزکاران و خواناسان.
وَإِنَّا لَنَعْلَمُ أَنَّ مِنكُم مُّكَذِّبِينَ ﴿49﴾
ئێمه‌ چاك ده‌زانین که‌ له‌ ئێوه‌دا که‌سانێك هه‌ن و په‌یدا ده‌بن (ئه‌م قورئانه‌) به‌درۆ ده‌خه‌نه‌وه‌.
وَإِنَّهُ لَحَسْرَةٌ عَلَى الْكَافِرِينَ ﴿50﴾
(به‌ڵام له‌ ڕۆژی خۆیدا) ئه‌م قورئانه‌ ده‌بێته‌ هۆی ئاهو ناڵه‌و په‌شیمانیه‌کی بێ سنور بۆ بێ باوه‌ڕان.
وَإِنَّهُ لَحَقُّ الْيَقِينِ ﴿51﴾
به‌ڕاستی ئه‌م قورئانه‌ حه‌ق و ڕاسته‌قینه‌یه‌کی دڵنیابه‌خشه‌ (به‌ ئیمانداران).
فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ ﴿52﴾
ده‌ تۆش (ئه‌ی پێغه‌مبه‌ر صلی الله‌ علیه‌ وسلم، ئه‌ی ئیماندار) ته‌سبیحات و ستایشی په‌روه‌ردگاری مه‌زن و گه‌وره‌ت بکه‌، ناوه‌ پیرۆزه‌کانی با هه‌میشه‌ ویردی سه‌ر زارت بێت.
 
   زیاتر ...