 ٥٨: سورة المجادلة
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
به‌ناوی خوای به‌خشنده‌ی میهره‌بان
قَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ الَّتِي تُجَادِلُكَ فِي زَوْجِهَا وَتَشْتَكِي إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ يَسْمَعُ تَحَاوُرَكُمَا إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ ﴿1﴾
(ئه‌ی محمد صلی الله علیه وسلم) بێگومان خوا گوێ ی له‌و ئافره‌ته بوو که گفتوگۆی له‌گه‌ڵدا کردی ده‌رباره‌ی هاوسه‌ره‌که‌ی و هاناو دادی خۆی بۆلای خوا ده‌برد، خوایش گوێی له گفتوگۆکه‌تان بوو، به‌ڕاستی خوا بیسه‌رو بینایه.
چوار ئایه‌تی سه‌ره‌تای ئه‌م سوره‌ته ده‌رباره‌ی (خه‌وله)ی کچی (ثعلبة) و مێرده‌که‌ی هاتۆته خواره‌وه.. ڕۆژێك مێرده‌که‌ی لێی توڕه ده‌بێت و پێی ده‌ڵێت: تۆ له جێگه‌ی دایکمی، (خه‌وله) دێت بۆ خزمه‌تی پێغه‌مبه‌ر صلی الله علیه وسلم، باسه‌که‌ی بۆ ده‌گێڕێته‌وه، دوای تاوێك حاڵه‌تی (وحی) به‌سه‌ر پێغه‌مبه‌ردا دێت و چوار ئایه‌تی سه‌ره‌تای ئه‌م سوره‌ته داده‌به‌زێت.
الَّذِينَ يُظَاهِرُونَ مِنكُم مِّن نِّسَائِهِم مَّا هُنَّ أُمَّهَاتِهِمْ إِنْ أُمَّهَاتُهُمْ إِلَّا اللَّائِي وَلَدْنَهُمْ وَإِنَّهُمْ لَيَقُولُونَ مُنكَرًا مِّنَ الْقَوْلِ وَزُورًا وَإِنَّ اللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ ﴿2﴾
ئه‌وانه‌ی به هاوسه‌رانیان ده‌ڵێن: تۆ وه‌ك دایکم وایت (بێگومان) هاوسه‌ریان، نابنه دایکیان، چونکه دایکیان ته‌نها ئه‌وانه‌ن که ئه‌وانیان لێ بووه، ئه‌وانه قسه‌یه‌کی نابه‌جێ ده‌که‌ن و بوختانێکی ناپه‌سه‌ند ده‌ڵێن، (به‌ڵام) خوا چاوپۆشی ده‌کات و لێخۆش ده‌بێت (ئه‌گه‌ر ئه‌وانه په‌شیمان ببنه‌وه‌و داوای لێخۆشبوون بکه‌ن).
وَالَّذِينَ يُظَاهِرُونَ مِن نِّسَائِهِمْ ثُمَّ يَعُودُونَ لِمَا قَالُوا فَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مِّن قَبْلِ أَن يَتَمَاسَّا ذَلِكُمْ تُوعَظُونَ بِهِ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ ﴿3﴾
ئه‌وانه‌ی که به‌هاوسه‌ره‌کانیان وا ده‌ڵێن و دوایی په‌شیمان ده‌بنه‌وه له قسه‌که‌یان، ده‌بێت کۆیله‌یه‌ك ئازاد بکه‌ن پێش ئه‌وه‌ی (ئه‌و ژن و مێرده) بیه‌ك بگه‌ن، ئه‌مه‌ش ڕێنموونی و ئامۆژگارییه، پێتان ده‌درێت، خوایس ئاگاداره به‌و کارو کرده‌وانه‌ی که ئه‌نجامی ده‌ده‌ن.
فَمَن لَّمْ يَجِدْ فَصِيَامُ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْنِ مِن قَبْلِ أَن يَتَمَاسَّا فَمَن لَّمْ يَسْتَطِعْ فَإِطْعَامُ سِتِّينَ مِسْكِينًا ذَلِكَ لِتُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَتِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ وَلِلْكَافِرِينَ عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴿4﴾
ئه‌وه‌ی که کۆیله‌ی نه‌بوو ده‌بێت دوو مانگ له‌سه‌ر یه‌ك به‌ڕۆژو بێت پێش به‌یه‌ك گه‌یشتنیان، ئه‌وه‌ی ناتوانێت به‌ڕۆژوو بێت با شه‌ست هه‌ژار تێر بکات له ژه‌مێك خواردن، ئه‌مه‌ش بۆ ئه‌وه‌یه که باوه‌ڕتان پته‌وبێت به خوا (که چاره‌سه‌ر داده‌نێت بۆ گیره گرفته‌کان)، پێغه‌مبه‌ریش (که له ڕاستیه‌کان و په‌یامه‌کانی خوا ئاگادارتان ده‌کات) ئه‌وه‌ش سنوری خوایه، بۆ ئه‌وانه‌ش که کافرن و (ملکه‌چی فه‌رمانی خوا نابن) سزای به ئێش و ئازار بۆیان ئاماده‌یه.
إِنَّ الَّذِينَ يُحَادُّونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ كُبِتُوا كَمَا كُبِتَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَقَدْ أَنزَلْنَا آيَاتٍ بَيِّنَاتٍ وَلِلْكَافِرِينَ عَذَابٌ مُّهِينٌ ﴿5﴾
به‌ڕاستی ئه‌وانه‌ی دژایه‌تی و دوژمنایه‌تی خواو پێغه‌مبه‌ره‌که‌ی ده‌که‌ن، سه‌رشۆڕو خه‌جاڵه‌ت و شکست خورده ده‌بن، هه‌روه‌ك ئه‌وانه‌ی پێش ئه‌مان که سه‌رشۆڕو خه‌جاڵه‌ت بوون و تێکشکان، خۆ ئێمه به‌لگه‌و نیشانه‌ی ڕوون و ئاشکرامان ناردۆته خواره‌وه له سه‌ر ئه‌و راستیانه، جا بۆ ئه‌وانه‌ی که کافرو بێ باوه‌ڕن سزای به ئازارو پڕ ئێش ئاماده‌یه.
يَوْمَ يَبْعَثُهُمُ اللَّهُ جَمِيعًا فَيُنَبِّئُهُم بِمَا عَمِلُوا أَحْصَاهُ اللَّهُ وَنَسُوهُ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ ﴿6﴾
ڕۆژێك دێت که خوا هه‌موویان زیندو ده‌کاته‌وه‌و هه‌واڵی هه‌موو کاروکرده‌وه‌کانیان پێ ڕاده‌گه‌یه‌نێت، که خوا تۆماری کردووه له سه‌ریان و هه‌مووی ژماردووه‌و له‌یه‌ك به‌یه‌کی ئاگاداره، هه‌رچه‌نده ئه‌وان فه‌رامۆشیان کردووه، خوایش شایه‌ت و ئاگایه به‌سه‌ر هه‌موو شتێکدا.
أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ مَا يَكُونُ مِن نَّجْوَى ثَلَاثَةٍ إِلَّا هُوَ رَابِعُهُمْ وَلَا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سَادِسُهُمْ وَلَا أَدْنَى مِن ذَلِكَ وَلَا أَكْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَيْنَ مَا كَانُوا ثُمَّ يُنَبِّئُهُم بِمَا عَمِلُوا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ﴿7﴾
ئایا نابینی که به‌ڕاستی خوا به‌هه‌رچی له ئاسمانه‌کان و زه‌ویدا هه‌یه زانو ئاگایه، سێ که‌س نیه چپه بکه‌ن به‌یه‌که‌وه زوا چواره‌میان نه‌بێت، پێنج که‌س نیه ئه‌و زاته شه‌شه‌میان نه‌بێت، له‌و ژمارانه که‌متر نیه یا زیاتریش نیه که ئه‌و زاته لایان نه‌بێت و (ئاگادار نه‌بێت به سرته‌و چرپه‌یان) له هه‌ر شوێنێک و له هه‌ر کوێدا بن، پاشان له ڕۆژی قیامه‌تدا هه‌واڵی هه‌موو ئه‌و کارو کرده‌وانه‌یان پێده‌ڵێت که ئه‌نجامیانداوه، چونکه خوا به هه‌موو شتێك زانایه.
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ نُهُوا عَنِ النَّجْوَى ثُمَّ يَعُودُونَ لِمَا نُهُوا عَنْهُ وَيَتَنَاجَوْنَ بِالْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَمَعْصِيَتِ الرَّسُولِ وَإِذَا جَاؤُوكَ حَيَّوْكَ بِمَا لَمْ يُحَيِّكَ بِهِ اللَّهُ وَيَقُولُونَ فِي أَنفُسِهِمْ لَوْلَا يُعَذِّبُنَا اللَّهُ بِمَا نَقُولُ حَسْبُهُمْ جَهَنَّمُ يَصْلَوْنَهَا فَبِئْسَ الْمَصِيرُ ﴿8﴾
ئایا نابینی ئه‌وانه‌ی قه‌ده‌غه‌ی چپه‌یان لێکراوه، که‌چی له‌وه‌ودوا هه‌ر ده‌گه‌ڕێنه‌وه سه‌ر ئه‌و ڕه‌فتاره‌ی که لێیان قه‌ده‌غه‌کراوه، به‌رده‌وام خه‌ریکی چپه‌یه‌کن که هه‌مووی گوناهو دوژمنایه‌تی و نافه‌رمانی پێغه‌مبه‌ره، کاتێکیش دێن، بۆلات جۆرێك سڵاوت لێ ده‌که‌ن، که خوا به‌و شێوه‌یه سڵاوی لێنه‌کردوویت!! له دڵی خۆیاندا ده‌ڵێن: باشه کێ ده‌ڵێت خوا سزمان نادات له سه‌ر گوفتارمان، ئه‌وانه شوێنه‌واریان دۆزه‌خه که ده‌گه‌یه‌نرێنه ناوی بێگومان ناخۆشترین جێگه‌شه.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا تَنَاجَيْتُمْ فَلَا تَتَنَاجَوْا بِالْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَمَعْصِيَتِ الرَّسُولِ وَتَنَاجَوْا بِالْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ ﴿9﴾
ئه‌ی ئه‌و که‌سانه‌ی باوه‌ڕتان هێناوه ئه‌گه‌ر چپه‌تان کرد به یه‌که‌وه، چپه‌یه‌ك مه‌که‌ن که گوناهو دوژمنایه‌تی و نافه‌رمانی پێغه‌مبه‌ر بێت، با چپه‌کانتان هه‌مووی ده‌رباره‌ی چاکه‌و خواناسی و پارێکاریی بێت، له‌و خوایه بترسن که لای ئه‌و کۆده‌کرێنه‌وه (بۆ لێپرسینه‌وه).
إِنَّمَا النَّجْوَى مِنَ الشَّيْطَانِ لِيَحْزُنَ الَّذِينَ آمَنُوا وَلَيْسَ بِضَارِّهِمْ شَيْئًا إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ ﴿10﴾
به‌ڕاستیی چپه‌ی خراپ و نابه‌جێ له شه‌یتانه‌وه‌یه تا ئه‌وانه غه‌مبار بکا که باوه‌ڕیان هێناوه، وه نه‌بێت ئه‌و چپه‌یه هیچ زیانێکیان پێبگه‌یه‌نێت مه‌گه‌ر ویستی خوای له‌سه‌ر بێت، ده‌با ئیمانداران هه‌ر پشت به‌خوا ببه‌ستن (تا له ژیان دوور بن).
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قِيلَ لَكُمْ تَفَسَّحُوا فِي الْمَجَالِسِ فَافْسَحُوا يَفْسَحِ اللَّهُ لَكُمْ وَإِذَا قِيلَ انشُزُوا فَانشُزُوا يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ ﴿11﴾
ئه‌ی ئه‌وانه‌ی باوه‌ڕتان هێناوه ئه‌گه‌ر له دانیشتن و کۆبوونه‌وه‌کاندا پیتان وترا: ڕێ بده‌ن به که‌سانی ترو ئه‌ڵقه‌ی دانیشتنه‌که فراوان بکه‌ن، بێ دوودڵی فراوانی بکه‌ن، خوایش پاداشتی فراوانتان پێده‌به‌خشێت، خۆ ئه‌گه‌ر پێتان وترا هه‌ستن و جێگه چۆڵ بکه‌ن، (بۆ پیاوماقووڵ و ڕیش سپی و گه‌وره‌کانتان) جێگه چۆڵ بکه‌ن، بێگومان خوا ئه‌وانه‌ی ئیمانیان هێناوه پله‌و پایه‌ی به‌رزو بڵندیان پێده‌به‌خشێت، خوایش ئاگایه به‌و کارو کرده‌وانه‌ی که ئه‌نجامی ده‌ده‌ن.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نَاجَيْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيْ نَجْوَاكُمْ صَدَقَةً ذَلِكَ خَيْرٌ لَّكُمْ وَأَطْهَرُ فَإِن لَّمْ تَجِدُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ﴿12﴾
ئه‌ی ئه‌وانه‌ی باوه‌ڕتان هێناوه ئه‌گه‌ر ویستتان چپه‌یه‌ك یا قسه‌یه‌كی نهێنی له‌گه‌ڵ پێغه‌مبه‌ردا صلی الله علیه وسلم بکه‌ن، پێش ئه‌و کاره خێرێك بکه‌ن و (به گوێره‌ی توانا شتێك ببه‌خشن به هه‌ژاران)، ئه‌وه چاکتره بۆتان و خاوێنتره، خۆ ئه‌گه‌ر نه‌تان بوو، ئه‌وه چاك بزانن که خوا لێخۆشبوو و میهره‌بانه (له نه‌داران).
أَأَشْفَقْتُمْ أَن تُقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيْ نَجْوَاكُمْ صَدَقَاتٍ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَتَابَ اللَّهُ عَلَيْكُمْ فَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَاللَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ ﴿13﴾
ئایا ده‌ترسن پێش ئه‌وه‌ی که به‌نهێنی قسه بکه‌ن، خێرو چاکه‌یه‌ك ئه‌نجام بده‌ن؟! خۆ ئه‌گه‌ر ئه‌نجامیشی نه‌ده‌ن خوا هه‌ر لێتان خۆش ده‌بێت، ده ئیتر ئێوه نوێژه‌کانتان به‌چاکیی ئه‌نجام بده‌ن و زه‌کات ببه‌خشن و فه‌رمانبه‌رداری خواو پێغه‌مبه‌ره‌که‌ی بکه‌ن، بێگومان خوا زۆر ئاگایه به‌و کارو کرده‌وانه‌ی که ئه‌نجامی ده‌ده‌ن.
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ تَوَلَّوْا قَوْمًا غَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِم مَّا هُم مِّنكُمْ وَلَا مِنْهُمْ وَيَحْلِفُونَ عَلَى الْكَذِبِ وَهُمْ يَعْلَمُونَ ﴿14﴾
ئایا ئاگادار نیت له‌و که‌سانه‌ی که پشتگیری له‌و هۆزه ده‌که‌ن، که خوا خه‌شمی لێ گرتوون و ڕقی لێیانه، (ئه‌و دوو ڕووانه) نه سه‌ر به ئێوه‌ن، نه سه‌ر به ئه‌وانیشن، خۆشیان ده‌زانن که سوێند له‌سه‌ر درۆ ده‌خۆن.
أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ عَذَابًا شَدِيدًا إِنَّهُمْ سَاء مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ﴿15﴾
بێگومان خوا سزایه‌کی پڕ ئێشی بۆ ئاماده کردوون، به‌ڕاستی ئه‌وانه ره‌فتارێکی ناشرین ده‌نوێنن و کارێکی نابه‌جێ ده‌که‌ن.
اتَّخَذُوا أَيْمَانَهُمْ جُنَّةً فَصَدُّوا عَن سَبِيلِ اللَّهِ فَلَهُمْ عَذَابٌ مُّهِينٌ ﴿16﴾
سوێنده‌کانیان کردووه به قه‌ڵغان بۆ خۆیان (تا سه‌رو ماڵیان سه‌لامه‌ت بێت)، به‌ره‌بستیش داده‌نێن له‌سه‌ر ڕێگه‌و ڕێبازی خوا، بۆیه سزاو ئازارێکی سه‌رشۆڕکه‌ر بۆیان ئاماده‌یه.
لَن تُغْنِيَ عَنْهُمْ أَمْوَالُهُمْ وَلَا أَوْلَادُهُم مِّنَ اللَّهِ شَيْئًا أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ﴿17﴾
نه ماڵ و سامانیان نه ڕۆڵه‌کانیان هه‌رگیز نابنه هۆی ئه‌وه‌ی که له ده‌ست تۆڵه‌ی خوا رزگاریان بکات، ئه‌وانه نیشته‌جێی ناو دۆزه‌خن و تیایدا بۆ هه‌میشه به زیندوویی ده‌مێننه‌وه.
يَوْمَ يَبْعَثُهُمُ اللَّهُ جَمِيعًا فَيَحْلِفُونَ لَهُ كَمَا يَحْلِفُونَ لَكُمْ وَيَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ عَلَى شَيْءٍ أَلَا إِنَّهُمْ هُمُ الْكَاذِبُونَ ﴿18﴾
ڕۆژێك دێت خوا هه‌موویان زیندوو ده‌کاته‌وه، ده‌ست ده‌که‌نه‌وه به سوێند خواردن هه‌روه‌ك بۆ ئێوه سوێندیان ده‌خوارد، وه وا ده‌زانن که شتێك یا ڕێبازو به‌ڵگه‌و به‌رنامه‌یه‌کیان هه‌یه!! (خوای گه‌وره له‌ناو خه‌ڵکیدا ڕیسوایان ده‌کات و ده‌فه‌رموێت): ئاگاداربن ئه‌وانه هه‌ر درۆزنه‌کانن.
اسْتَحْوَذَ عَلَيْهِمُ الشَّيْطَانُ فَأَنسَاهُمْ ذِكْرَ اللَّهِ أُوْلَئِكَ حِزْبُ الشَّيْطَانِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ الشَّيْطَانِ هُمُ الْخَاسِرُونَ ﴿19﴾
ئه‌وانه شه‌یتان داگیری کردوون و یادی خوا له بیرکردوون، ئه‌وانه هه‌ر ده‌سته‌و تاقمی شه‌یتانن، ئاگادار بن که بێگومان ده‌سته‌و تاقمی شه‌یتان خه‌ساره‌تمه‌ندو زه‌ره‌رمه‌ندن.
إِنَّ الَّذِينَ يُحَادُّونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أُوْلَئِكَ فِي الأَذَلِّينَ ﴿20﴾
به‌ڕاستی ئه‌وانه‌ی دژایه‌تی خواو پێغه‌مبه‌ره‌که‌ی ده‌که‌ن و ئا ئه‌وانه لا نزمترین و نه‌ویترینی (خه‌ڵکین له دنیاو قیامه‌تدا).
كَتَبَ اللَّهُ لَأَغْلِبَنَّ أَنَا وَرُسُلِي إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ ﴿21﴾
خوا بڕیاری داوه که: هه‌ر خۆم و پێغه‌مبه‌ره‌کانم سه‌رکه‌وتوو ده‌بین، چونکه به‌ڕاستی هه‌ر خوا خۆی به‌هێزو باڵاده‌سته.
لَا تَجِدُ قَوْمًا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ يُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَوْ كَانُوا آبَاءهُمْ أَوْ أَبْنَاءهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِيرَتَهُمْ أُوْلَئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمَانَ وَأَيَّدَهُم بِرُوحٍ مِّنْهُ وَيُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ أُوْلَئِكَ حِزْبُ اللَّهِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ﴿22﴾
نابینیت که‌سانێك باوه‌ڕیان به خواو به ڕۆژی دوایی هه‌بێت که‌سانێکیان خۆش بوێت که دژایه‌تی خواو پێغه‌مبه‌ره‌که‌ی ده‌که‌ن، هه‌رچه‌نده ئه‌و دوژمنانه له باوانیان یا نه‌وه‌کانیان یا براکانیان یا عه‌شره‌تیان بن، ئه‌وانه‌ی که به‌و شێوه‌یه‌ن (ئیمان وپیرۆزتره)، خوا ئیمان و باوه‌ڕی له دڵیاندا جه‌سپاندووه‌و جێگیری کردووه، وه له به‌هره‌و میهره‌بانی تایبه‌تی خۆی پشتگیری کردوون و یارمه‌تی داون، سه‌رئه‌نجامیش ده‌یانخاته باخاتی به‌هه‌شته‌وه که جۆگه‌و ڕووبار به‌ژێر دره‌خت و کۆشکه‌کانیدا تێده‌په‌ڕیت، هاوڕێ له‌گه‌ڵ ژیانی نه‌بڕاوه‌دا، ئه‌وانه خوا لێیان ڕازییه‌و ئه‌وانیش له خوا ڕازین، ئا ئه‌وانه ده‌سته‌و تاقم و لایه‌نی خوای گه‌وره‌ن، ئاگادار بن که به‌ڕاستی هه‌ر له‌لایه‌ن و ده‌سته‌و تاقمی خوا سه‌رکه‌وتوو و سه‌رفه‌رازن.
|