 زاراوەی بەعس وپێناسەی بەعسیزم
بێ گومان شیـكردنەوە و قـوڵبونەوە بـەچەمـكەجیاوازەكانی بـەعس داو جیهانبینی ئــەوپێـویستی بەوردبونەوە وتێڕامانێكی فراوان هەیەبۆئەوەی بتوانین هەمووئەو رووداوو دەرئەنجامانە تێبگەین كەبەعس دروستی كردوون .
زاراوەی بەعس (( البعپ)) بەواتای بوژانەوە یاخوود زیندووكردنەوەی كلتووری عەرەب دێت چونكەبەعس خۆی بەمیراتگری كلتووری گشت عەرەب دەزانێت وبەردەوامیش لـەهەوڵ دایە بۆسەلماندنی ئەم راستــیە بەسەربەرامبەردا،ئـەمـەش بەڕوونی لەدروشمی سەرەكی حـزبی بەعسدا دەردەكەوێت كەبەدرێژایی مێژووی دامەزراندنی بەرزی كردۆتەوە (نەتەوەی عەرەبی یەكگرتووی – خاوەن پەیامێكی نەمر) ە، ئەم درووشمەكـە سەردەقی دروشمەكانیەتی ، هەرچی چۆنێ لێك بدرێتەوە ،بیروڕای تەسكی ناسیۆنالیستی لێدادەچۆڕێ بـــە بۆچوونی بەعس نەتەوەبونێكی زیندووەو خاوەن پەیامێكی نەمرە((ریسالە خالدە))وبەردەوامیش خۆی نوێدەكاتەوە.
بەڕای میشێل عەفلەق پەیامی عەرەبی ((الرسالەالعربیە))بریتیە لەكۆمەڵێ ئامانجی دیاری كراوكەپەیوەندییەكی پتەوی بەژیانی ڕۆڵەكانی نەتەوەوە هەیەوئەم پەیامە هەستێكی سروشتیە یاخود باوەڕێكە پێش هەمووشتێ لەناخی تاكەكانی نەتەوەوەهەڵ قوڵاوە و بەرلەهەزاران ساڵیش بوونی هەبووە وخەسڵەتەكەشی بریتیەلە یەكێتی رەچەڵەك و ڕەگەز،ئەم سیفەتەش هەرلەمێژووی كۆنەوەبگرەلەكاتی ئیمپراتۆریـەتی بابلی و دواترجاهلیەت وچەرخی پەیامبەروهەتائیمپراتۆرییەتی عەباسی بوونی هەبووە،بۆیەپێویستە عـەرەب خۆیان لەناویەكێتی یەكی هـەتاهـەتـایی بتوێننەوە لەڕێگەی زاڵ بـوون بـەسـەر((هـێـزی خراپە وبەدكار))وەك ((ئیـمپریالیزم ،كۆلۆنیالیزم و زایۆنیزم))كــەلـەدەرەوە خــۆی ســەپاندووە بەسەر عەرەبدا
هەروەهابـتوانێ لەناوخۆشـدا هێزی كۆنەپەرست ودواكەوتـوخوازلەناوبەرێ كەبەڕای میـشێل عەفلەق تەنها سیاسەتی شۆڕشگێڕانەی بەعس دەتوانێ سەركەوتنێكی بێ پایان بەسەردوژمندا بەدی بهێنێ.
لـەمەوە بۆمان دەردەكەوێت كەبەعس خۆی بەتاكە نوێنەری ناسیۆنالیزمی عـەرەب دادەنێت وبەمافی تـەنها خـۆی دەزانێ هەموو عـەرەب لەیەك دەوڵەتدا كۆبكاتەوەو سیستەمێكی ئایـدۆلۆجیانەی وەهاپەیـڕەوبـكات كەهـەموو لایەنەكانی ژیانی كـۆمەڵگا لەخۆبگرێت،بۆیـە دەبینین حـزبی بەعـس لـەبنەمای یـەكەمـی دەستورەكەیدا دەڵێت ((نیشتمانی عەرەبی یەكێتییەكی سیاسی وئابورییە بۆهیچ بەشێك لەبەشەكانی نی یە
ژیانی بەدابڕاوی لەوانی تربەسەرببات)).
بـەدیهێنانی یەكێتی عـەرەب لەدیدی بەعسدا لەسەرسێ ئامانجی سەرەكی بنیاد دەنرێت ئـەوانیش (یەكێتی،ئازادی وسۆسیالیزم)ە،كــەلەگرنگیدا یەكسانن و ناتوانرێت هیچ یەكێك لـەمانە دابڕدرێت یاخوددوابخرێت لەیەكتری.
مـەبەست لەیەكێتی بەڕای میشێل عەفلەق پێش ئەوەی سیاسی بێت دەبێ یەكێتی یەكی ڕوحی پێك –بهێنن واتە پێش ئـەوەی لەسەرئاستی سیاسی یەكـبگرن یەكێتی یەكی ڕوحـی وەها بنیاد بنێن كـەخۆیان لـە خـۆپەرستی و سـەپاندنی بەرژەوەندی تایبەت بـەسەربەرژەوەندی میللەت دا ڕزگار بكەن،چـونكە تەنها ئـەم جۆرەیەكێتیەیە كەدەتوانێ لاوازی میللەت بگۆڕێ و بیكات بەهێزێكی گەورەوعەرەب بژێنێتەوە،
سـەبارەت بەچەمكی ئازادی كەیەكێكە لەبنەما سـەرەكیەكانی پـارتی بەعسی عـەرەبی ئیـشتراكی و بنـەمایەكی گرنگەلەبنەماتیۆریەنەتەوەییەكان لـەدروستكردنی كۆمەڵگا یەكی مـەدەنی پێشكەوتووخواز كە بتوانێ ژیانێكی سـەربەرزانەبۆتاكی عەرەب دابین بكات،لـەڕوانگەی بەعـسەوە بەدیهێنانی ئازادی نەتەوە و ڕزگاری نیشتمانیە نەوەكو پـاراستنی ئازادی تاكە كەس وبەدیـهێنانی كـلتورێكی دیموكراسـیانە چـونكە بـە بۆچوونی بەعس ئازادی تاك دەبێ ملكەچی بەرژەوەندیەكانی نەتەوە بێت و لەبەرئەوەلەبارودۆخێكی دژواردا دەژی نابێ ئازادی تاك جیاواز بێت لەئازادی نەتەوە.
سـەبارەت بـەڕەگەزی سێ یەمی بـەدی هـێنانی شــۆسـیالیزمە هەروەكو لـەدەسـتورەكەشیـدا ئاماژەی بـەوەكردووە شـۆسیالیزم پێویستیەكی زیندووە لەڕەنگ ڕشتنی نەتەوەی عـەرەب چـونكە سیستەمی سۆشـیا-لیستی ڕێگە بە عەرەب دەدات تواناكانی خۆی بخاتە گەڕ.
بێ گـومان ئەو سـۆشـیالیزمەی كـەبەعـس داوای دەكات بەتـەواوەتی جـیاوازی هـەیە لـەهـەموو ئـەو سـیستەمەسۆشیالیستانەی تركەهەن چونكە بەڕای بەعس سۆسیالیستی عەرەبی هەڵـقوڵاوی ناسیۆنالیزمـیعەرەبییە واتە ناسیۆنالیزم سـۆسیالیزم بەرهەم دێنێ وبەهیچ شێوەیەك لە یەكتری جیاناكرێنەوە كەبەڕای مـیشێل عەفلەق سۆشیالیزم لـقەوئەنجامی دۆخی نەتەوایەتی وپێداویستی نەتەوەی عـەرەبە.ئـەمـەش ئــەوە دەگەیەنێت كـەبەعس دە یەوێ سەرلەنوێ هەموو چەمـكەكانی دابڕژێتەوەو لـەخزمەتی ناسیۆنالیزمی عەرەبیدا دایبنێت .
بە دیهێنانی ئەم ئامانجەش تەنها لەڕێگەی كودەتاوە دەبێ ئە نجام بدرێ چونكە بە دیهێنانی بوژانەوەی نەتەوەی عەرەب و بنیادنانی سیستەمی سۆسیالیستانە نایەتەدی تەنها لە ڕێگەی كودەتاوە نەبێت، پێشكەوتنی لە سەرخۆو چاكسازی كەم مەترسی شكستی ئامانجە سە رەكیە كانی بەعسە .
لـە مـەوە بۆمان دەردەكەوێت كە تەنها ڕێگە بۆ بـە دیهێنانی ئامانجەكان دەبێ لـە ڕێگەی كــودەتا وە ئەنجام بدرێت و زمانی دبلۆماسی و خەباتی سیاسی بە هیچ شێوەیەك لە كلتوری بەعسدا بوونی نیە ئەمەلە لایەك لە لایەكی ترەوە مەبەستی كودەتا گۆڕینی بارودۆخی سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتی و فە رهەنـگی كۆمەڵگای عەرەبە ، لێرەوە گشتگیری حزبی بەعس دەردەكەوێت بە سـەركۆمەڵداو هیچ بیرێك یاخود هـاوبەشێكی تر قبوڵ ناكات ئەمەش نـاسنامەی تاكڕەوی و تۆتالیتاری دەبەخشێتە بــەعس كە جـگە لــە خـۆی ئەوانی ترلەپەراوێزدادادەنێت ،لەم بارەیەوە بەختیار علی دەڵێت (( بەعس سیستەمێكە لە و ڕۆژەوەی دەسەڵات دەگرێتە دەست خۆی بە تەنیاو تائەندازەیەكی گەورە دەبێتە دروستكەروخوڵقێنەری ڕووداو بە شێوازێك هیچ ڕووداوێك لە دەرەوەی نەخشەو پرۆگرامی ئەو ڕوونادات ، مەبەست لە ڕووداویش هەموو ئەو پێش هاتانەیە كە دەشێت كاریگەری بەرچاوی لە سەر كۆی سیستەمەسیاسی وكۆمەڵایەتی یە كەهەبێت واتە بە بـــاش بێت یاخود بە خراپ شێوەو ئاراستەی سیستەمەكە دەگۆڕن یان دەیچەسپێنن.
ڕەهندێكی تری ئایدۆلۆجیای حزبی بەعس مەسەلەی نیكۆلاریەتە (( علمانی )) چـونكە بەعس پێـی وایە دەبێ مەسەلەی ئاین پەراوێز بخرێ و لــە كاروباری دەوڵەتدا بــوونی نەبێ كە بەڕای میشێل عــەفلەق دەبێ تەنها لە چوارچێوەی ژیانی تاك و كۆمەڵدا بمێنێتەوە ، شایەنی باسە خوێندنەوەی بەعس بـــــۆئاین تایبەتمەندی خۆی هەیە ئەویش بە كارهێنانی ئاینە بۆ خزمەتی مەسەلەی ناسیۆنالیزمی عەرەبــــی چونكە بەڕای بەعس لەڕابردوودا ئاین بزوێنەری بنەڕەتی عەرەب بووە ، لـە سەرەتاكانی پەیدابونی ئیسلامدا تەنها ئەم ئاینە توانیویەتی یەكێتی عەرەب بە دی بهێنێت وبانگێشتی بكات بـۆشۆڕشێكی كۆمەڵایەتی و ئابوری كەپێویستیان پێی هەبوو ، بەڵام لە ئێستادا بە ڕای میشێل عەفلەق بزوێنەری بنەڕەتـــــی عەرەب لەم قۆناغەدا هەستی نەتەوەییە كە لە قوڵایی ناخیاندا ڕەگی داكوتاوەو وەڵامی پێویستییە بنـــــەڕەتیـیە كانیان دەداتەوە بـۆیە ناتوانرێ جـگە لە زمانی نەتەوەیی زمانێكی تـــر هەڵبــــژێرێ . (هەروەهـــــــا صەدام حسین پێ ی وایە فیـقهی ئیسلامی كۆنە پارێزە و قاڵب بەستووە و لەگەڵ سەردەمی ئێستادا ناگونجێ كە بەڕای ئەو نابێت دەوڵەت و حیزب ئامۆژگارییە دینیەكان پەیڕەو بكەن ، چونكە دەبێتە هۆی نـــانەوەی جیاوازی لە نێو خەڵكدا ، بۆیە نابێت پیاوانی ئاینی دەست وەر بدەنە كارو باری دەوڵەت .
بەڵام سەرە ڕای كەنار گیر كردنی ڕۆڵی ئایین لای بەعس دەبینین لەژیانی كرداری خۆییدا هەمیشــــــە دروشمی ئاینی بەرز كردووەتەوە بە تایبەتی لە دژایەتی كردنی حـزبی شیوعی و دەرخســتنی هەڵوێســـتی دژانەی شیوعییەكان لـە مەسەلەی ئایین هەروەها جەخت كردنەوە لەسەر دەركەوتنی ئەندامەكانــــی بــــە دیمەنێكی ئاینیانە و بەشداری كردنی لە سـروتە ئاینــیەكان و یادكردنەوەی پێغەمبەر كـە ئــەمــەش گوتاری سەرەكی حزبی بەعس بووە لەسەرەتای پەنجاكاندا .
شـایەنی باسە یەكێكی دیكە لە ئایدۆلۆجیای حزبی بەعس بریتی یە لە چەمكی ( شعوبیەت ) كــــە جێگەیەكی سەرەكی لە فكری بەعس دا داگیركردووە ، توێژەری عێراقی ( حسن علوی ) دەڵێت ((تۆمەتـی شعوبی ، مەبەست لە هەموو ئەو كەسانەیە كە دژایەتی (عروبە ) دەكەن ، ئەم وشەیەیە لەلایەن عەرەبـە تونڕەوە ڕەگەزپەرەستەكانەوە بە كاردەهات بەعس بەم شێوەیە(شعوبیەت ) لێكدەداتەوە (( بزووتنـەوەی گەلانـی غەیرە عەرەبە هەوڵدەدات شارستانیەت و دەوڵەتـی نەتەوەی عەرەب لــە ناو ببات ، وە هەوڵێكـە خەڵكی جیاجیا داویانەبۆبەرپەرچدانەوەی كلتوری هەڵچووی عەرەب، شعوبیش خراپترین نا تۆڕەی بەعسـە كەدەیداتەپاڵ ئەومیللەتانەی لە بەرامبەر شاڵاوی شۆڤینیانەی عەرەب لـە سەرەتای ئیسلامەوە تا ئێستــــاخۆیان پاراستووە .
لە كۆتای دا دەتوانین بڵێن (( حزبی بەعس حزبێكی پان نەتەوەیی سیكۆلاریستی عەرەبیەكەئامانجی كۆكردنەوەی هەموو عەرەبە لە یەك دەوڵەتدالەو سنورەی كەپێی دەڵێن نیشتمانی عەرەبی لە ڕێگای بانگەشـەكردن بۆ كودەتایەكی سەراپا گیر لە چەمك وبەهاعەرەبی یەكان و گۆڕینیان بۆ ئاراستەیەكی ناسیۆنالیستی بەعس و تواندنەوەی هەموو ئەو چەمكانە لەبۆتەیەكی ئایدۆلۆجیانە بەشێوازێك چوارچێوەو سـنووری دیاری كراوبێت.
به‌روار: 28/03/2016
بینین: 833
|