 دووبارە بوونەوەی مێژوو ( ئەزموون – وانە ) , ئایا كورد پێویستە جارێكی تر ڕوو لە عێراق بكاتەوە ؟
دوای كەوتنی موسڵ لە ساڵی 2014 , بابەتێكمان لەسەر نەخشە ڕێگا بۆ سەركردەكانی كورد نووسی، ئەوكات پێشنیازمان بۆ كردن كە لەكاری سیاسی عیراق بكشێنەوە، لەبەر چەند هۆكارێك، لەوانە حیزبی دەعوەی ئیسلامی ئینتیمای بۆ ئیسلامی –نازی هەیە هەروەك هەندێ وا ناوزدەی دەكەن، ونوری مالكی سیاسیەكی گشتگیری خۆسەپێنە، خۆیی وپارتەكەی هەڵویستی دژبەری بۆ كورد هەیە، زۆر جیاوازی لەگەڵ سەدام حسێن و حزبی بەعس نیە، جگە لەوەش ئیران مەیلی سەركردەكانی شیعەی عیراقی بەرەو دژایەتی كورد پاڵدەدا، چونكە كوردو كوردستان بونەتە بەربەستێكی سیاسی و جوگرافی لەبەردەم سیاسەتی ئێرانی بۆ جێبەجێ كردنی باڵادەستی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست كە خۆی لە كەوانی شیعی دەبینێتەوە. ئەوكات كۆدەنگیەكی كوردی هەبوو كە كاتی ئەوەیە كوردستان وەك وڵاتێكی سەربەخۆ ڕابگەیەندرێ، چونكە زیاتر لە 40% عیراق لە ژێر دەسەڵاتی داعش دابوو.
بەڵام ئەو هەلە مێژوویەمان لەدەست دا هەروەك لە ڕابردوو چەندین هەڵی ترمان لەدەست داوە، ئەویش لە ئەنجامی كورت بینی سەركردەكان لە بڕیار و پێشخستنی بەرژەوەندی حیزبی تەسك ، لەسەر بەرژەوەندی بەرزی نیشتیمان دەستمان كرد بە جێبەجێ كردنی ئەجیندای هەرێمی و دەولی و بەرژەوەندی كوردمان بەدیوار داكێشا. دەستمان كرد بە ئیسفزازكردنی داعش بۆ ئەوەی هێرشمان بكاتە سەر، ئەویش ئەو كاتەی هەندیك لە باڵە كوردیەكان لە یەكێتی نیشتمانی بە تەنسیق لەگەڵ لایەنە شیعەكان لەژێر گوشاری ئیران، وهێرش كردنە سەر هێزەكانی داعش كە ئەوكاتە ڕوویان لە بەغدا بوو، هەروا سەرۆكی هەرێم ئەو كاتەی سەردانی چادرگەی پەنابەرانی موسلی كرد، لێدوانێكی ئیستفزازی دا “كە لەو نزیكانە هێرشە دەكەن سەر داعش ولە ناو موسل سزایان دەدەن”. هەر بەوشێوەیە كەوتینە نێو جەنگێك لەگەڵ بەربەریە داعشەكان، كە لەو جەنگە وەك عەرەب دەڵی نەوشتر ونە بێچووە وشتری ئێمەی تێدا نەبوو، بۆ زانیاری ئەو كاتەی كە توشی ئەو جەنگە هاتین یا باشتر بڵێم خۆمان توش كرد، لەگەڵ حەشدی شەعبی بووینە یەك بەرە، كە ئەوانیش لە بەر بەریتەو وەحشیگەریدا هیچیان لە داعش كەمتر نیە، بەبێ هیچ گەرەتنیەكی ناوەند یا هێزە دەولیە هاوپەیمانانەكان . تائەو ڕادەیەی كە هێزی پێشمەرگە لە گەرمەی جەنگدابوو لایەنەكانی شیعە لە بەغدا ڕێگریان لە هاتنی یارمەتی بۆ هێزی پێشمەرگە دەكرد، لە یارمەتی ماڵی و چەكی پێویست بۆ كورد بێت، بگرە ڕگریان لە وڵاتانی ڕۆژ ئاواش دەكرد كە بۆ ڕووبەڕوبونەوەی داعش چەك و زەخیرەی پێویست بگاتە كورد.
نەبوونی دەزگایەك بۆ دیاری كردنی بەرژەوەندیە قەومیەكان( دەزگایەك كە بەرژەوەندی كوردستان و ئەمنی قەومی دەسنیشان بكات) وامان لێدەكات كە بڕیارەكانمان سەرلێشێواو بێت، چوونی من بۆ پەڕلەمانی بەغدا بۆ دەنگدان بە حكومەتی عەبادی بەشیوەیەكی داماوی و كزی گوێڕایەڵ بۆ بەرژەوەندیەكانی قەومی ئەمریكی كە ئەو مەوقیفەی لەسەر سەركردەی حیزبەكان فەرزكرد، هەندێك مەرجمان بە عەبادی دا كە بۆ ماوەی سێ مانگ جێبەجێ بكات، ئەگەر نا هەڵوێستی ترمان دەبێت، عەبادی هیچ مەرجێكی جێبەجێ نەكرد، ئێمەش هیچمان پێنەكرا.
ئێستا دووبارە كاری سیاسی لە عیراق داڕوخاوە، هەلێكی مێژوویمان لەبەردەمە بۆ هەڵدانەوەی لاپەڕەیەكی تازە لە پەیوەندیەكانمان لەگەڵ بەغدا، بەڵام بۆ ئەو قۆناغە تێگەیشتن لە واقیعی عیراق و فاكتەرەكانی ئیقلیمی و دەولی پێویستە بۆ گرتنەبەری سیاسەتێكی گونجاو.
وەك قوتابیەكی مێژووی كورد بەڕاشكاویەوە دەڵێم زۆربەی بزوتنەوە كوردیە هاوچەرخەكان ، لە بەدەست هێنانی ئامانجەكانیان شكستیان هێناوە ، چونكە لە كەش و هەوای ئیقلیمی و دەولی چواردەوری نەگەیشتوە، ویستویەتی بە پێچەوانەی شەپوڵ مەلە بكات، یان لەگەڵ مەعەسكری هەڵە بووە، كە هەركە گەیشتنە سەر دەسەڵات یەكسەر پیشتیان تێكردووە، هەر بۆیە پێویستە هەڵوێستمان لە خوارەوە دیاربكەین تا بزانین لە عیراق چ دەگوزەرێ؟
لە بەغدا چی ڕوو دەدەات؟
ڕۆژی 1/5/2016 بە رَۆژێكی مێژووی لە عیراق دادەنرێت، كە ئەو ڕۆژ لایەنگرانی ڕەوتی سەدر هێرشیان كردە سەر باڵخانەی پەرلەمانی عیراق و دەستیان بەسەر داگرت، هەروا ئیهانەی ئەندام پەرلەمانەكانیشیان كرد، تەنانەت هەندێك ئەندام پەرلەمانیان برینداریش كرد، هەندیك ئەو ڕووداوەیان بە كودەتا لەسەر شەرعیەت دانا ، ساردیەكیش كەوتە نێوان سەدر و عەبادی و هەندێك لە سەركردە سەربازیەكان و ئەمنیەكان، لەوانەی كە ئاسانكاریان بۆ لایەنگرانی سەدر كردبوو، كە بەربەستە ئەمنیە توندەكانی چوار دەوری ناوچەی سەوز ببڕن، كە پەرلەمان و حكومەت وبەشێكی زۆری سەفارەتی وڵاتانی لێیە , لەوانە سەفارەتی ئەمەریكا، بەر لەوە بە هەفتەیەك پەرلەمان ڕووداوێكی چاوەڕواننەكراوی بەخۆیەوە بینی، كە زۆر لە شانۆگەریكی كۆمیدی دەچوو كاتێك لایەنگرانی نوری مالكی كە خۆیان لە كوتلەی دوڵەتی یاسا دەبیننەوە هەستان بە ئەنجامدانی كۆبوونەوەیەكی بەپەلە و هەڵبژاردنی سەرۆكێكی نوێی پەرلەمان هەروا هەڕەشەی لادانی سەرۆكی حكومەت و سەرۆك كۆماریشیان كرد.ئەوەش بە كودەتایەكی سپی ئەژمار دەكرێت كە بە نەبونی سەرۆكی پەرلەومان و تەنانەت بە تەواو نەبوونی نیسابی قانوونیشن كرا.
چاودێران وتوێژەرانی كاروباری عێراق ئەو دوو ڕووداوەی باسكران بە ڕووداوی نا تەبیعی ناڕوون دەزانن، لێرە هەوڵ دەدەین چەند لایەنێكی نادیاری ئەو دوو ڕووداوە بخەینە بەر چاو و هەروەها داینەمیكیەتی هەندیك لە هێزە شیعەكان بەتایبەت لە پەیوەندیەكانیان لەگەڵ ئێران و ئەمریكا ، بە پێی بۆ چوونی خاوەنی ئەو دیرانە لیكترازانێك لە نێو ماڵی شیعەدا بونی هەیە، ئەمریكا پاڵپشتی حكومەتەكەی عەبادی دەكات، و جەبهەیەكی تر هەیە كە بە سەرۆكایەتی موقتەدا سەدر بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی پێگەی ئیران كە لە ناوەخۆ لەلایەن مالكیە و حەشدی شەعبیەوە پاڵپشتی دەكرێ.
لەو چەند مانگەی ڕابردوو داوای چاكسازی لە عیراق زیادی كردوە و ئێستا بەدەنگێكی باڵا تر لەهەر كاتێكی تر دەگوترێ ئەویش لەبەر چەند هۆكارێك:
ئەمرۆ عەبادی ڕووبەڕوی چەندین تەحەدیات دەبێتەوە لە جێ بەجێ كردنی ئەو بەڵێنانەی كە بە چین و توێژەكانی دابوو بەمەبەستی چاكسازی . وە زۆربەی خەڵك ڕایان وایە كە گونجاو نیە بۆ ئەركی ڕابەرایەتی كردنی عیراق و دەرچون لە و قەیرانانەی ئێستا كە چەند لایەنەیە . چونكە عەبادی خۆی دەبینێتەوە لە حاڵێكی زۆر خراپ وە لە نێوان دوو مەقاش دایە. لەلایەك ” صدر ” داوای جێ بەجێ كردنی حكومەتی تەكنۆكرات و وازهێنان لە بنەمای حكومەتی “محاصصە “ی حزبی و مەزهەبی كەبۆتە مەرجەعیەتی نوێی عیراق لە دوای روخانی “صدام حسین ” وە لەلایەكی ترەوە داواكاریەكانی هێزە عەرەبە سونیەكان و كورد كە وا دەبینن داواكاریەكانی دەسەڵات ئامرازێكە بۆ “احتكار ” كردنی دەسەڵات لەلایەن حزبە شیعیەكاندا . كە هێزەكانی هاو پەیمانی سونی و هاوپەیمانی كوردی هەڕشەی قبوڵ نەكردنی گۆڕانكاریەكان لە حكومەت دەكەن ئەگەر وەزیرە نوێیەكان ئەو كەسانە نەبن كە خۆیان دەیانەوێ. لێرەدا ” عەبادی ” لە دۆخێكی وادایە كە حەسودی پێ نابردرێت .
لێرەدا پرسیارێك دێتە ئاراوە كە پێویستی بە وەڵام دانەوە هەیە ئەویش كام لە دوو یاریكەرە بەهێزەكە دەتوانن بەڕەكە لە ژێر پێی “عە بادی ” دەربێنن ئیرانیەكان یان ئەمریكیەكان ؟ وە بۆ چی ؟
سێ هەفتە لەمەو بەر لە سەنتەری “اورسام لدراسات شرق الاوست “لە ئەنكەرە بابەتێكمان نووسی بەوەی كە هاو پەیمانیەكی نوێ خەریكە سەر هەڵدەدات لەنێوان ” صدر و سستانی و ئەمریكا ” بەرامبەر “دوڵەتی قانون و ڕكخراوی بدر ” كە ئیران پاڵپشتی دەكرێ وە ئیرانیش دەیەوێ ” عبادی ” لابدات ..
وە لە 2/ مایس ڕۆژنامەی ” گاردیان ” بابەتێكی نوسیبو جەخت لە بۆچونەكەی ئێمە دەكاتەوە وە لەبابەتەكە دەتوانین چەند بڕگەیەكی لێ هەڵنجین..
” صدر “ئێستا ئەو كەسە نیە كە ئەمریكا لێی دەترسا وەك لە پێشدا . چونكە ئێستا بۆتە پیاوێكی قەومی عێراقی وە جەخت دەكاتەوە لەسەر عێراقێكی فیدراڵی پشت بەستو بە خۆی لە عەمەلییەی دیموكراتی بەبێ توند وتیژی بە پێچەوانەی هەڵوێستەكانی پێشوی . ئەگەر سەیر بكیەین دەبینین جێ پەنجەكانی ” صدر” دیارە لە گۆڕانكاری هەڵوێستەكانی سیاسی . لە ساڵی 2008 كە پێی دەڵێن” تجمید” كردنی گروپە چەكداریەكانی ناسراو بە ” سوپای مهدی” . وە لە ساڵی 2014 كوتلەی ڕەوتی صدری كە ناسراو ە بە “الاحرار” توانی زیاتر لە ( 34 ) كورسی پەرلەمانی بەدەست بهێنن . لێرەدا وە بەكورتی دەتوانین بڵێین كە “صدر ” زەعیمی سیاسی عیراقە تا ئەو گیژاوە سیاسیەی ئیستای عیراق بەردەوام بێت . دوور لە هەموو ئەو هەوڵانەی كە دەدرێت بۆ ڕوخانی “عبادی” . چونكە ” صدر ” دەڵێ دەمەوێ یارمەتی “عبادی ” بدەم لە جێ بەجێ كردنی چاك سازیەكان وە كۆتایی پێ هێنانی حكومەتی محاصصەی تائیفی و مەزهەبی كەپەیدا بووە لە پێكهێنانی حكومەتە یەك لەدوای یەكەكانی دوای “صدام حسین ” لەدوای داگیر كردنی عیراق لەلایەن ئەمریكاوە . چونكە ئەمریكا باوەڕی وابوو كە حكومەتی “محاصصەی تائیفی ” داد پەروەرانەترە لە دابەش كردنی دەسەڵات لە نێوان پێكهاتەكانی عیراق . بەڵام كاتێك پێهاتەكان دەسەڵاتین گرتە دەست فەشەلیان هێنا لە بەڕێوەبردنی ووڵات بەڵكو تەنها گرنگیان بەوە دا كە چۆن خۆیان دەوڵەمەند بكەن .
گەڕانەوەو دەركەوتنی “صدر” وەك سەركردەیەكی بەهێزبووە مایەی پێشوازی كردنی لە ئەمریكا وە بە چاو پۆشی كردن لەو سێ ساڵەی كە “صدر ” بردیە سەر لە ئێران . بەڵام ئێستا بۆتە مایەی قسەو باسی زۆربەی لایەن و تائیفەكان بەوەی كە بۆتە ڕەوتێك وەستاوەتەوە لە بەرامبەر هەژمونی ئێرانی كە تا ئێستا زۆر كاریگەر بووە لە دوای كشانەوەی ئەمریكا لە عیراق .بۆیە وادەكات كە ئەمریكا لیكی دەمی بێتە خوارەوە بۆ ئەم جۆرە ڕەوتە لە داهاتودا . وەلەكاتێك كە پێشبڕكێكە زۆر بە هێزە لە نێوان ” صدر ” و لایەنە شیعەكانی تر بە بەڵگەی پێكهەڵچوونی هێزەكان (صدر) لەگەڵا حەشدی شعبی لە بۆنە جیاجیاكاندا كە ئەوەش نیشانەیەكی ڕوونە لە جیاوازییەكان.
(صدر) لە ئێستادا پاڵپشتیەكی زۆری جەماوەری هەیە هەتا لەلایەن سوننەكانیشەوە. بۆیە ئەمە وا لە واشنتۆن دەكات تەعامولی لەگەڵا بكەن. لەگەڵا ئەوروپا كە لە لە ڕوانگەی ئەمریكاوە كەسێكی (مكروهە) وە لەگەڵا ئەوەی كە ناویان ناوە (ختر رجل فی العراق) بەڵام لە هەمان كاتدا دەبێ تەعامولی لەگەڵا بكەن لە داهاتوودا وە لەو كاتەش كەوا خەریكە (داعش) لە پاشەكشەدایەو كێبڕكێی ئێران و ئەمریكا بە هێز دەبێ لە زیادكردنی دەسەڵات و نفوزی خۆی لە عێراق وە كێبڕكێی ئەم دوو (معسكر) بەڕوونی دیارە تا لە نێوان هێزە شیعیەكان خۆیاندا.
شوێنكەوتووانی (نوری مالكی) كە ئێران پاڵپشتیان دەكات و حكومەت بە سەركردایەتی (حیدر عبادی) ئەمریكا و ووڵاتانی كەنداو و توركیا پاڵپشتی دەكات.
وە ئەو صراعەی كە زۆر كات پەردەپۆش دەكرا بە هۆی مەترسی داعش بەڵام ئێستا بە ئاشكرا بەدی دەكرێ. لەگەڵا ئەوەی كە هەریەك لە (نوری مالكی و حیدر عبادی) سەر بە (حزب الدعوە الاسلامی)ن كە كۆتاكانی ساڵی 1960 دامەزراوە , بەڵام هەریەك لەمانە باكگراوندێكی جیاوازی هەیە لەوی تر.
بنەچەی (مالكی) دەگەڕێتەوە بۆ گوندێكی ناوچەی دەشتی لە باشوووری عێرَاق. وە تەمەنێكی زۆری ژیانی لە سوریاو ئێران بەسەر بردووە وە جگە عەرەبی هیچ زمانێكی تر نازانێ وە زۆربە توندی دژی خۆرئاوایە. لەو كاتەی كە (عبادی) سەر بە ناوچەیەكی پێشكەوتووی بەغدایە. وە زۆر بەباشی ئینگلیزی قسە دەكات وە ماوەیەكی زۆر لە (بەریتانیا) بەسەر بردووە وە سیاسی ودبلۆماسیەتە ئەمریكیانەی كە كاریان لەگەڵا كردووە زۆر بە ئیجابی سەیری دەكەن. بەڵام لە هەمان كاتیشدا زۆر تەحەددی لەبەردەم دایە لە حوكم كردنی عێرأق. وە بەشێك لەو تەحەددیانە دەگەڕێتەوە بۆ خۆی كە كەسێكی یەكلاكەرەوە نیە.
هەرچی لایەنی دووەمە ئاشتەوایی نێوان هێزە كوردیەكانە، مەبەستیشمان لێرەدا ئاشتەوایی مێژووییە لەگەڵ (گۆڕان) و كاراكردنەوەی پەرلەمانی كوردستانە بە زووترین كات و تاوتوێ كردنی داهاتووی ئەم هەرێمەیە لەم مینبەرە شەرعیەدا تاكوو بریارەكانی سەرۆكایەتی هەرێم شەرعی بێت لە ناوەخۆو دەرەوە. وە ئەمڕۆش هەموویان هەڵەكانیان و سنووری هەوڵەكانیان دەزانن، برایانی پارتی دیموكراتی كوردستان باش دەزانن كە هیچ بەدیلێك نیە تەنها رێزگرتن نەبێ لە ئیرادەی دەیان هەزار دەنگدەری كورد كە دەنگیان بە نوێنەرانی گۆڕان داوە لە پەرلەمانی هەرێم. وە هەرچی برایانی گۆڕانن تازە تێگەیشتوو پێگەیشتوون، وە باش دەزانن كە ئەوان ناتوانن پارتی دیموكراتی كوردستان لەسەر نەخشەی سیاسی كوردستان بسڕنەوە، وە ئەمڕۆش ویستێكی گەلە داوای ئاشتەوایی نیشتیمانی دەكەن، وە بەڕێز(مسعود بارزانی) دەتوانێ رۆلی خۆی ببینێ كە خودی خۆی بەوە ناسراوە كەسێكە هەست بە لێپرسراوەتی دەكات و بە جورئەتە، بۆ زانیاریش بەرێز (كاك مسعود) كەسێكی نەخوێندەوار نیە بەڵكو ئەو سەركردەی هەرە گونجاوی كوردە بۆ سەركردایەتی كورد، چونكە ئەو دەرچووی قوتابخانەی (مەلا موستەفای بارزانی)یە، جگە لەوەش ئەو شارەزاییەكی باشی هەیە لە سیاسەت و خاوەن پەیمان و سیفات بەرزیە. ئا لێرەدا داوای لێبوردن لە بەرێز (مسعود بارزانی) دەكەم كە هەڵوێستێكی بارزانی بە بیردێنمەوە، وە دڵنیاشم لای ئەو شاراوە نیە بەڵام تەنها بۆ وەبیر هێنانەوەیە.
زانراوە كە (مەلا موستەفای بارزانی) خاوەنی زۆرێك لە رەوشت و بەهای بەرز بووە، وە جوانترین و بەرزترین رەوشت لە ئەودا لێبووردەیی بووە لە بەرامبەرەكانی لە كاتی هەبوونی دەسەڵات. لە چاوپێكەوتنێكم لەگەڵ برای بەڕێزم (نێچیروان بارزانی) لە شاری (كرمانشاه) ساڵی (1994) پێم گووت زۆر سەرسامم بە باپیرت، ئەویش گووتی باپیرم قوتابخانەیەكە بۆ كورد. دوای چەند خولەكێك وتووێژمان سەبارەت بە شەری نێوان یەكێتی و پارتی بەرێز (نێچیروان بارزانی) گووتی: (كاك دكتۆر گەر باپیرم لە ساڵی 1970 دوای رێكەوتننامەی ئازار جدی و كارەكەی یەكلا كردباوە لەگەڵ فلان و فیسار ئەوا ئێستا تووشی ئەم كێشەیە نەدەبووین)، وە مەبەستی بارزانی دەیتوانی ئەوكات كۆتایی بە زۆربەی سەركردەكانی باڵی مەكتەب سیاسی(جلال تاڵەبانی و إبراهیم أحمد) بێنێ، ئەو كاتەی كە باڵی مەكتەب سیاسی ناچاربوون بچن بۆ (گەڵاڵە) بۆ لای (بارزانی) داوای لێبووردنی لێبكەن. منیش دەڵێم كاك(نێچیروان بارزانی) بە هەڵە داچووە بۆ ئەو هەڵوێستەی باپیری لەگەڵ دوژمنەكانی، چونكە (بارزانی) بە رەوشتی ئیسلام جۆش درابوو كە لێبووردەییە لە دوژمن لە كاتی دەسەڵات و دووربین بوو لە كار و هەڵوێستەكانی، وە لە ساڵی (1970) (صدام) داینابوو (بارزانی) هەڵدەستێ بە تۆڵە سەندنەوە لە دوژمنەكانی كەبە جەلالیەكان ناسرابوون و كوردستان سارتاپای دەبێتە خوێن رشتنی یەكتری، بەڵام (بارزانی) صدامی تووشی شۆك كرد كاتێ لێبووردەیی بۆ ئەوانی دەركرد، چونكە لێبووردەیی و نەرم و نیانی لە سیفاتی سەركردە مەزنەكانن. وە (بارزانی) دەیزانی كە كورد ئەو قۆناغە ئەستەمە تێدە پەرێنێت و پێویستیان بە یەكریزی كورد هەیە، چونكە حزبی بەعس راستگۆ نەبوو بەو رێكەوتننامەیەی لەگەڵ (بارزانی) كردی.
بۆیە ئەمڕۆ پێویستمان زۆر بەو هەڵوێستە بەرزانە هەیە، چونكە دەیزانین نزیكە پرۆسەی دیموكراسی لە كوردستان لە باربچێ بەهۆی جیاوازی بیرووبۆچونی سەركردەكان، وە پیلانگێڕی هێزە ستەمكارەكانی حكومەتی بەغداد و تاران بەرامبەر بە كورد بوونی هەیە، بە هەزارەها میلیشیاتی حەشدی شەعبیان ئامادەكردووە بۆ ئەوەی لە دوای موصل بە هاوكاری ئێران دەست بەسەر كوردستان دابگرن.
خۆزگە (بارزانی) بریارێكی مێژوویی دەدا و دەچووە لای (نەوشێروان) و وازی لە دەرەوە دەهێنا، یان (كاك مسعود بارزانی و نەوشێروان) دانیشتنێكیان لە ماڵی (تاڵەبانی) دەكرد، هەروەك ئەم پێشنیارە كراوە.
وە دەمەوێ بە ڕاشكاوی باس لە رۆلی برای بەرێز (شێخ علی باپیر) و برای بەڕێزم(كاك محمد فەرەج) لە یەكگرتووی ئیسلامی بكەم، پێویستە ئەوان توانای خۆیان بەگەڕبخەن بۆ ئاشتەوایی نیشتیمانی و یەكریزی ماڵی كورد، چونكە پەرەسەندنی كێشەكان لە كوردستان سوود بە ئامانجەكانی بانگەوازی ئیسلامی ناكەیێنێ و چارەنووسی ئەوانیش بەندە بەو پرۆسەیە دیموكراسیەی لە كوردستان هەیە.
-بۆچوونەكانی ئێران و ئەمریكا بەرامبەر عبادی –
عبادی بەردەوام دەژمێردرێت بە پارێزەری بەتینی كاركردن لەگەڵ بەرێوەبەرایەتی ئەمریكا، ئەوشتەیە كەجیای دەكاتەوە لەگەڵ مالیكی،كەمالیكی هەوڵی دەدا كە سوپای ئەمریكا بوونی نەمینێت لەعێراقدا، لەرێگەی گفتوگۆ واژووكردن لەسەری لەساڵی (2008) ، بەڵام عەبادی باوەڕی وابوو كەیارمەتی دانی وولایەتە یەكگرتوەكان بۆعێراق وا لەحكومەتی عێراق دەكات كەوا كەمترین پاڵپشتی سەربازی لەئیران داوا بكات ، جێگای بەبیرهێنانەوەیە كەئێرانیەكان پێشتر دژایەتی ئەوەیان دەكرد قەبوولی عەبادیان نەدەكرد ببێتە جێگرەوەی مالیكی ،دوای ئەوە قەبووڵیان كرد بەهۆی سوربوونی سیستانی لەسەرپێوستی رۆیشتنی مالیكی بووبۆیە عبادی لەئامۆژگاریەكانی ئیران دەردەچوو ، دەیووت كەپەیوەندی گەرمم لەگەڵ (قاسم سلێمانی ) دانییە،كە سەركردەی لیوای قودسە ،سەر بە پاسەوانی شۆرشی ئیسلامی ئێرانە ، كە رەفتاردەكات لە عێراق وەكو پاشایەكی ئاراستەكراو،وە زیاتر لەم بارەیەوە كەوا سیاسەتی ئێران لەعێراقدا بووە هۆی دابەشبوونی چەندین كۆمەڵ لەگروپە شیعەكان وەكو (حزب الدعوە ، المجلس الاعلی فی العراق) , (تەیاری صەدری ) بەهۆی یاریەكانی ئێران و دەست خستنە ناوكاروباری عێراق بەشێوەیەیەكی ئاشكرا، وەئێران بوە هۆی جیابوونەوەی هێزی مەهدی لەصەدر ودروست بوونی (عصائب الحق) ،وەجیابوونەوەی (رێكخراوی بەدر) لەمەجلیسی ألاعلی بەئاراستە كردنی ئێران و رێكخستنیان بەسەرۆكایەتی هادی عامری بۆ سەربازگەی مالیكی، ئیران هەست بەدڵراوكێ دەكات بەهۆی پەیوەندی نێوان حكومەتی عبادی و وولایەتە یەكگرتوەكان ،هەوڵی دروست بوونی حكومەتێكی تەكنۆكرات دەدات و بۆچاكسازی ڕیشەیی ،دەبینریت ئەوبەشانەی سەربە ئێرانن بەەنیان كەم دەبێتەوە لەعێراق ، لەم دوایانەدا دەبینرا كەپەیوەندی نێوان ئەمریكاو حكومەتی عێراق بەتین بوو هەوڵی پەراوێزخستنی ئەوهێزانەدرا كەسەربەئیرانن ، هەروەك لەجەنگی رومادی بەدیاركەوت وەئەمریكاو عەبادی هەوڵی ئەوەیان داوە هاوشێوەی رومادی بۆجەنگی (موصل) جێ بەجێ بكەن لەبەرامبەریشدا ئێرانیەكان ئیش دەكەن لەگەڵ مالیكی و هادی عامری كەسەرۆكی هێزەكانی (ألحشدی الشعبی) یە كۆسپ دەخەنە بەردەم هەنگاوەكانی حكومەت بۆ چاكسازی. بەكورتی ململانێی نێوان ئەمریكا و ئێران بۆزیادكردنی بوونیان لەعێراق دا قۆناغێكی یەكلاكەرەوەیە لەوگۆرانكاریەگلانگانەی كەدوارۆژی عێراق بەم ململانێیە بەستراوەتەوە.
چۆن كورد بتوانێت لەگەڵئەم بارودۆخەدا هەلبكات؟
چەندین هەڵبژاردە لەبەردەم كورداهەیە:
هەڵبژاردەی یەكەم: ملكەچ بوون بۆئیدارەی ئەمریكاو جارێكی تر گەڕانەوەی نوێرەنانی كورد بۆبەغدا دوای گرێنتی پۆستەوەزاریەكان بۆكورد كە وەئەگەر زانیمان تەنازول لە بەرژەوەندیەكانی كوردكرا لەبەغداو چەند پۆستێكی بێ هێز و شایستەنبوو بۆكورد ، جادەست پێدەكات بە (فواد معصوم) وئەوانی تركەخەریكە تواناوهێزلەدەست دەدەن لەپاراستنی بەرژەوەندیەكانی كورد لەبەغدا ، هەرلەجێبەجێ كردنی مادەی (140) پشكی كوردلەبودجەی عێراق و مووچەی پێشمەرگەو. وەهەندێك لەسەركردە شیعەكان هەندێك مەلەفی گەندەڵی هەندیك وەزیرو پەرلەمانتارە كوردەكانیان لەلایە هەركاتێ بیانەوێت ئاشكرای دەكەن، وەزیادەڕەوی ناكەین ئەگەر بڵین هەڵوێستی كورد ئەمرۆلەبەغدازۆر لاوازترە وەكو لەسەردەمی مالیكی دا هەی بوو، چونكە عبادی خواستی نی یە و ناتوانێت هیچ شتێك پێشكەش بكات بەرامبەر ئەوشەعیەتەی كەكورد دایبووی بە حكومەتەكەی ، جالێرەدا شەرعیەت دان بە حكومەتێكی گشتگیربەهێزی سونەكانی عەرەب و وەرگرتنی هەموو رێكارەكان وئامادەكاریەكان بۆ جێ بە جێ كردنی ئەم سیاسەتەدژی كورد لەدوارۆژێكی نزیكدا، ڕەنگە هەندێك بەشێك لەو شتانەتێنەگات كەوتوومە،بەڵام بەهۆی سەردانی كردنم بۆقەزای (دوز خورماتوو) شیكردنەوەم بۆئەو رووداوانەی كەبەسەر كورد وماڵو موڵكیان دا هاتوە لەسەردەستی (الحشدی شعبی) ،دووپاتی دەكەمەوە دەڵێم سەركردایەتی كورد لەبژاردن و متمانە بەخۆبوونەوە لەگەڕانەوەی نوێنەرانی كوردبۆبەغدالەسەرداوای ئەمریكا تەنها بۆ بەهێز كردنەوەی پێگەی عبادی یە، بۆزانیاری لە 2ی مایس ،(اشتون كارتر) كەوەزیری بەرگری ئەمریكایە ڕایگەیاند كەئەمریكا پاڵپشتی عەبادی دەكات لەو تەنگژەی كە ئێستا هەیە لەبەغدا.
هەڵبژاردەی دووەم: كشانەوە لەكاییەی سیاسی لەبەغدا ئەم هەڵبژاردەیە بیانۆكی زۆری بۆ كورددەبێت چوونكە ئەم حكومەتە شەرعیەتی لەدەست داوە بەرامبەر ئیمەی كورد نە ئیش دەكات ونەبڕوای بەهاوبەشی نیشتیمانی هەیە لەدروست كردنی عێراقی فیدراڵ ، چوونكە پابەند نەبووە بەو بەڵێنانەی كەبەكوردی داوەلە رابردوودا وەلەداهاتووشدا، هەروەكو عەرەب دەڵێت (شتێك تاقی مەكەوە كەتاقیكرابێتەوە).
بەڵام ئەم پێشنیارە پێویستی بە جوولانەوەیەكی بوێرانە هەیەلەلایەن سەركردایەتی كوردلەئاستی ناوەوەو دەرەوەدا،لەئاستی ناوەوە ناتوانین هیچ بڕیارێكی چارەنووساز دەربكەین ،بەبێ كۆدەنگی نیشتمانی وكوردستانی لەسەربڕیاردان بەم شێوەیەدەبێت ئاشتەوای نیشتیمانی دروست بكەین ،كەدەبێتە سسەنگەرێكی ناووەخۆی بەهێز بەرامبەر دوژمنانی كوردلەوڵاتانی دەورووبەر، وەسوودوەرگرتن لەهەر توێژێكی كورد بۆدەست پێكردنی ئاژاوەی ناوەخۆی لەلایەن دوژمنانەوە، بەدوورێگا دەتوانین بەرژەوەندیەكانی كورد بپارێزین یەكەمیان دەركردنی بڕیارێكی بوێرانە دژی ئەوكەسانەی كە بژێوی خەڵكی كوردستانیان دزیوە لەرێگەی دادگایەكی روون و ئاشكرا لەدژی ئەم گەندەڵانە دروست بكرێت تاوەكو كورد متمانەی بەسەركردایەتی خۆی هەبێت و جدی بێت بۆراوەستان لەدژی دوژمنانی ناوەخۆ گەندەڵكاران. هەروەها پێكاتنەوە لەگەڵ گەڵ دەبێت پێویستی بەسینەیەكی فراوان هەیە، وەفراوان كردنی هەمووبوارەكانی ڕادەربڕین تاوەكو هەمووچینەكانی گەل بتوانێت هەستی دەربڕینی خۆی هەبێت وڕەخنە لەكاییەی سیاسی وشێوازی بەرێوەبردن بگرێت تاوەكە پرۆسەكە دەوڵەمەند تربێت ،لەوكاتەدا بەكارنەهێنانی مزگەوتەكان بۆكاری حزبی لەلایەن حزبە عەلمانیەكان وئیسلامیەكان ، زۆر بەراشكاوانەوە دوڵێم سیاسەتی تەنگ پێ هەڵچنین بەرامبەر بەزانایانی كوردستان دەكرێت بەهۆی دەربڕینی بۆچوونەكانیان ترساندنیان تەنها لەبەر ئەوەیە كەرەخنەی ئاشتیانە دەگرن لەبارودۆخی ئابوری وگەندەڵیەكان لەكوردستان كەهیچ كاتێك لەبەرژەوەندی گەلدا نیە لەهیچ كاتێكدا ،بەتایبەتی لەو رۆژە دژوارەدا ،دوای ئەوەی هەندێك لەمزگەوتەكان وئەو زانا بەرێزانە بەتایبەتی شێخ ادریس كاریتانی بەپاڵپشتی دەیان وتاربێژی مزگەوتەكانی هەڵەبجە كە هیچ سوود بەبارودۆخی سیاسی وناوەخۆیی ناگەیەنێت ،وەكو ئاشكرایە كەشێخ ادریس لەخانەوادەیەكی پێشمەرگەی ئەیلول بووەبووە دەورێكی دیاری هەبووە لەدژایەتیكردنی داعش لەوتارەكانیدا لەمزگەوتەكەی هەروەكو زانایان و شوینە پیرۆزەكانی پەرستان تایبەتمەندی خۆیان هەیە لەلایەن هەموو نەتەوەیەك ،ئەوە زۆر خراپە كەئەم راستیە نەزانرێت بەشێكی زۆر لەزانایان لەسەردەمی ئەتاتورك ئەزیەت وئازار دەدران بەڵام ئەتاتورك سەركەوتوو نەبوو هیچ بەرووبوومێكی نەبوو ، (جون اسبستو) زانایەكی ئەمریكی وراوێژكاری پێشووی سەرۆك كلنتۆن بووە بۆكاروباری رۆژهەڵاتی ناوەراست دەڵێت هەركاتێك بانگخوازان ئیسلام ماندوو دەكەین وبواری جولانەوەی ئاشكراو چالاكی بانگەوازی ئاشتیانە لیچ تەسك دەكەینەوە دەبێتە هۆی شلە ژاوی قوتابیەكانی وكە رێگای تر بەكار دەهێنن كەزۆر تری رادیكاڵی دەبێت جا ئەم بارودۆخە بەتەواوی لەسەر كوردستان جێ بەجێ دەبێت لەپرۆسە دیموكراسیەكەیدا ئاشكرایە كە مەلا مصگفی بارزانی كەزۆر لەزانایانی ئاینی دەنارد بەشداری كاریگەریان هەبووە لەپاڵپشتی جولانەوەی كوردیداچونكە ئەم زانایانەسەربازی دڵسۆز بوون لەجولانەوەی كوردی لەسەردەمی ئەودا بارزانی تەنها رێزی لەو وتاربێژی مزگەوتەكان كە سەر بەپارتی دیموكراتی كوردستانن بەڵكو زۆررێز لەزانا گەورەكان وپیاوانی خاوەن هەڵوێستی نیشتیمانین ئەگەر هاتوو بێ لایەنیش بن0 شێخ عپمان عبدالعزیزرەحمەتی خوای لێبێت رابەری بزووتنەوەی ئیسلامی لەساڵی 1993 كاتێك چاوی بەبارزانی كەوتووە لەساڵی 1973 بارزانی داوای لێكردووە كەدەستەیەك لەزانایانی كوردستان ولێژنەی راوێژكاری پێك بهێنن نەتەنها بۆبەرژەوەندی دینی بەڵكو سوودیان هەبێت لەجولانەوەی كوردی چونكە شێخ عپمان بەرەحمەت بیت خاوەنی متمانە بووە بارزانی وكاك مەسعودی خۆشویستووە بۆیە سەركردایەتی كورد لەهەرێمی كوردستان پێویستی بەهەوڵ وكۆششی هەموو ئەو دڵسۆزانە هەیە لەبنیاتنانەوەی كوردستان جێ بەجێكردنی سەربەخۆیی بەتایبەتی زانایان.
سەرچاوە: http://dr-othmanali.com/ku/?p=600
به‌روار: 17/05/2016
بینین: 1439
|