 موقتەدا سەدر، خومەینییەکەی عێراق
گۆڕانکاریی لە حکومەتی عێراقیدا، لە ڕووی چاکسازییەوە، چەندە گرنگە بۆ گەلانی عێراق، لە لایەکی ترەوە ئاماژەیەکە بۆ بابەتێکی گرنگتر، ئەویش دەرکەوتنی پیاوێکی بەهێز.
لە ڕاپۆرتی ئەو لێژنە ئەمریکییەی، ساڵی ۲٠٠٦ بۆ تاوتوێکردنی کێشەی سیاسەتە نێوخۆییەکانی عێراق دانرا(لیژنەی بەیکەر- هامڵتۆن)، هاتبوو:
{ئەکرێ گەلانی عێراق بخرێنەوە ژێر دەسەڵاتی پیاوێکی بەهێزە ؛ another strongman}، موقتەدا خەریکە دەبێتە ئەو پیاوە، ئەبێتە ئەو کەسەی بۆ لەمەولا گشت کابینە و سەرۆک کابینەیەک حسابی بۆ بکا، هەڕەشەکانی موقتەدا ڕووبەڕووی تەنیا حەیدەر عەبادی، وەک کەسی یەکەمی حکومەت، نەبوو، بەڵکو ڕووبەڕووی تەواوی ئەندام پەرلەمانانیش بوو، بە تایبەت وەختێ وتی: هەر ئەندام پەرلەمانێک دەنگ بە پێکهاتە تێکنۆکراتییەکە نەدا هەڵوێستمان بەرانبەری دەبێ، ئەم لێدوانە ئاماژەیەک بوو بۆ زاڵبوونی موقتەدا بەسەر شەرعییەتی پەرلەمان و حکومەت و تەواوی پرۆسەی سیاسی لە عێراقدا.
دوێنێ هەڵوێستەکەیان نواند.
کارەکان ماویەتی، لەوانەیە موقتەدا وەک خومەینی بکا، محەممەد حەسنێن هەیکەل لە کتێبی(مدافع آية الله، قصة ايران و الثورة)دا دەڵێ: دوای شۆڕش، خومەینی بە نیاز نەبوو خەریکی سیاسەت بێ، حەزی ئەکرد وەک مەرجەعی باڵای شیعە لە قوم دانیشێ، بەڵام، وەختێ بینی لایەن و هێزە سیاسییە بەشدارەکانی شۆڕش، لە ناو خۆیاندا ڕێک ناکەون، کەوتە ناویان و، هەریەکی بە شێوەیەک سزا دا و دواتر خۆی بوو بە مەرجەعی سیاسی و مەزهەبی لە ئێراندا. موقتەدا سەدریش پێش ماوەیەک وازی لە پرۆسەی سیاسیی هێنا و کشایەوە، ئێستا وا بەهێزتر هاتوەتەوە مەیدان، ڕەنگە ئەویش بۆی دەرکەوتبێ، سەنگ و توانا و نفوزەکەی ڕێی پێ ئەدەن لاسایی خومەینی بکاتەوە و، بکەوێتە ناو لایەن و هێزە سیاسییەکان و، هەریەکە بە لایەکدا ڕاونا.
حەسەن عەلەوی ئەڵێ: لە عێراقدا فکری سیاسی وجودی نیە، بەو مانایەی هەرچی هێز و لایەنی سیاسیی عێراقی هەیە، تیۆر و لێکدانەوە و خوێندنەوەی واقعیان لە شوێنانی تر وەدرەگرن و، لە ڕووی بیروباوەڕی سیاسییەوە سەر بە دەرەوەی عێراقن، ڕەنگە موقتەدا، بەم کارەی بیەوێ حەوزەی نەجەف بکاتە بنەمایەک بۆ فکری سیاسی عێراقی بەرانبەر بە حەوزەی قوم.
لەم ڕۆژهەڵاتی ناوینەدا، تاکە دەوڵەت، دیموکراسییەتەکەی دروست بێ، ئیسرائیلە، ما باقی وڵاتانی تر یان دیکتاتۆرێکیان بە سەرەوەیە یان بنەماڵەیەک حوکمیان ئەکا یان دیموکراسییەتێکی شەل و نا ئارامیی یان ئەنارشیزمێک لە ئارادایە، جگە لەوەیش لەم ناوچەیەدا، هەرچی بوارەکانی ژیانە، بە کایە سیاسییەکەوە بەندە و بە بێ دەسکاریی و چاککردنی سیاسەت، مەحاڵە بوارەکانی تر چاک بکرێ، لە دۆخی وادا، گشت کەس حەز بە چوونە نێو سیاسەت و قسە لە سیاسەت و خۆ بە سیاسیی کردن دەکا، بۆ یەکێکی وەک موقتەدا سەدریش کە ئەو هەموو پشتیوان و لایەنگرەی هەبێ، دوور نیە چاوی نەبڕیبێتە خومەینیبوون و خۆ بە خۆمەینیکردن، خومەینییەکی عێراقانە.
موقتەدای لەدایکبووی ساڵی ۱۹۷۳ بۆ ئەوەی لە ڕووی زانستی شەرعییەوە بگاتە ئاستی خومەینی، دەبێ ببێتە (آية الله العظمی)، حاڵی حازر(طالب العلم)ە و دەخوێنێ تا ببێتە (مجتهد).
هەر بۆ زانین، لە مزگەوتی شیعەکاندا گشت فێرخوازێک بە پێنج پلە دەگاتە پلەی (آية الله العظمی)، پلەی یەکەم پێی دەوترێ (طالب العلم؛ زانستخواز) و وەختێ قۆناغی تەلەبایەتی بڕی دەگاتە پلەی دووەم کە پێی دەوترێ(مجتهد)، پلەی سێیەم (مبلغ الرسالة)یە، پلەی چوارەم (حجة الاسلام)ە، پلەی پێنجەمیش (آية الله)يه، به گوێرەی نەریتی شیعەکان نابێ لە پێنج (آية الله العظمی) زياتر هەبێ، هەر(آية الله)يەکیش بۆ ئەوەی ببێتە (آية الله العظمی) دەبێ ئەو پێنج (آية الله العظمی)ەکە ڕەزامەندی لەسەر بدەن.
دنیای ئێستا جیاوازە لەوەی زەمانی خومەینی، لەوانەیە موقتەدا پێویستی بە پلەی (آية الله العظمی) نەبێ، دەی بەم وەزعەی ئێستایەوە بەقەد (آية الله العظمی)یەک کاریگەری لەسەر ڕەوش و رەوتی سیاسی عێراق هەیە و ڕووداوەکەی دوێنێ ئەم ڕاستییەی دەرخست.
به‌روار: 02/05/2016
بینین: 1411
|