 په‌رتوکی ئاوێستا
وشه‌ی ئاوێستا له بنه‌ڕه‌تدا واتاکه‌ی به “بێخ” دێت یان “ئه‌سڵ” وه یان “په‌نا” یان “دۆستایه‌تی” هاتوه.
کتێبی ئاوێستا په‌رتوکی ئایینی زه‌رده‌شته که هیچ گومانێکی تێدا نییه که ئه‌م په‌رتوکه هیچ سه‌رچاوه‌یه‌کی نه‌ماوه، به‌ڵگه‌شم بۆ ئه‌مه، مێژوونوسان ده‌ڵێن له سه‌رده‌می خۆیدا له ته‌ختی جه‌مشیدا له‌و ئاته‌شگایه هه‌ڵگیراوه له سه‌ر پێستی گیانله‌به‌ران نوسرابوه‌وه که کاتێک ئه‌سکه‌نده‌ر له ٣٣١ی پ.ز دا که
هه‌خامه‌نشینه‌کان، بابلیه‌کان و پارسیه‌کانی گرت ئه‌و ئاته‌شگایه‌ی سوتاند و
ئاوێستاکه‌ی له ناو برد.
ئه‌و ئاوێستایانه‌ی تریش که له ئاته‌شگاکانی تردا مابونه‌وه وه‌ك ئاته‌شگاکانی هندستان، ئازه‌ربایجان، یۆنانیه‌کان دزیان بۆ خۆیان مێژوونوسه‌کان ده‌ڵین زۆربه‌ی زۆری فه‌له‌ك ناسه‌کانی یۆنانی له کتێبی ئاوێستاوه فێری فه‌له‌ك ناسی بوون.
ده‌ڵێن ئاوێستا سه‌رچاوه‌یه‌کی باش بوه بۆ گه‌ردوون ناسی.
له سه‌رده‌می (ئه‌رده‌شیر) پاشای ئه‌شکانیه‌کان که له دوای نه‌مانی ده‌سه‌ڵاتی ئه‌سکه‌نده‌ره‌وه وویستی سه‌ر له نوێ ئاوێستا کۆ بکاته‌وه فه‌رمانی دا به ڕۆحانی و موغه‌کان که ده‌ست بکه‌ن به کۆکردنه‌وه‌ی ئاوێستا وه ئه‌مه‌ش موغه‌کان و ڕۆحانیه‌کانی هاندا که خۆیان بکه‌ن به زه‌رده‌شت وه ئه‌وان سه‌ر له نوێ داڕشتنه‌وه‌ی ئاوێستا بکه‌نه‌وه.!
مێژوونوسی کورد مه‌ردۆخی ده‌ڵێت: ئه‌وه‌ش بوه هۆی ئه‌وه‌ی که چه‌ند زه‌رده‌شتێك دروست ببێت تا به ئاره‌زووی خۆیان چه‌ند ئاوێستایه‌ك بنوسنه‌وه.!
له ده‌وڵه‌تی ساسانیه‌کاندا زۆر بره‌ویان دا به ئاینی زه‌ردەشتیه‌ت که سێکی ڕۆشنبیر که به ڕه‌چه‌ڵه‌ك کورد بوو بۆ وه‌رگرتنی ده‌سه‌ڵات له ساسانیه‌کان وه ده‌سه‌ڵاتی کوردی بێنێته‌وه کایه ووتی من زه‌رده‌شتم؛ ئاوێستایه‌کی نوسراوه‌ی جوانی به‌ده‌ستی خۆی خسته به‌رده‌ست ساسانیه‌کان، خۆشی کرده گه‌وره‌ی موغه‌کان و ڕۆحانیه‌کان ، زه‌رده‌شتیه‌تی کرده یاساو ئایینی کیشوه‌ری ساسانی.
ئه‌مه سه‌ری نه‌گرت، پاشان له سه‌رده‌می (شاپور)دا گه‌ڕانێكی زۆریان کرد له یۆنان و هیندستان و ئاته‌شگاکانی تری زه‌رده‌شتی دا تا به‌م شێوه‌یه کۆیان کردوه که له ڕاستیدا ئاوێستا نه‌بوو، به‌ڵکو ته‌نها قسه‌و باس بوو له سەر زه‌رده‌شت هەر قسەیەکی گێراوە بوو هیچی تر.
ئاوێستایان دروست کرد له ٣١ “نسك” یان به‌ش تا سه‌رده‌می ئاینی ئیسلام.
که ئاینی ئیسلام هات ئاوێستا کاریگه‌ری ئیسلامی له سه‌ر بوو یان یاسایی (فیتودت) به‌کار ده‌هێنرا که کوڕ ده‌یتوانی دایك وه باوك کچی خۆی ماره بکات وه خۆشك و برا له‌یه‌ك ماره بکرێن له سه‌ر ئه‌و بنمایه‌ی که ڕه‌چه‌ڵه‌ك وون نه‌بێت لەسەردەمەدا ئەم کارە باو بوو بۆنمونە مێژوو نوسان دەڵێن؛ هاتنی ئاینی ئیسلام بۆ ناوچه‌که ئه‌و چاکه‌یه‌ی له‌گه‌ڵ میلله‌تی کورددا کرد که مه‌حره‌می دروست کرد له ناوچه‌که‌دا له یاسای شه‌ریعه‌تی زه‌رده‌شتیدا به ناوی یاسای (فیتودت) که دایك له کوڕی خۆی ماره ده‌کرا وه کچ له باوك وه خوشك له برا (کامبوزیا) که که‌سایه‌تیه‌کی ئایینی بوو خوشکه‌که‌ی خۆی هێناو پاشان کوشتی (هه‌رۆدۆت) له ٤٨٤ تا ٤٨٩ ی پ.ز باسی کردوه، (ئه‌رده‌شیری دووه‌م) کچه‌که‌ی خۆی ماره کرد که مێژوونوسی یۆنانی (کتیزیاس) پێنج ساڵ پێش زایین ژیاوه‌و ئه‌م مێژووه‌ی نوسیوه‌ته‌وه پاشان ( قوباد) کچه‌که‌ی خۆی ماره کرد، مێژوونوس (ئاگاتیاس) باسی لێوه کردوه ( ئه‌نه‌وشیره‌وان) ئه‌ویش کچه‌که‌ی خۆی ماره کردوه پڕۆفیسۆر (ڕالینوم) باسی کردوه که وه‌رگێری مێژوی (هۆرۆدۆت)ه بۆ زمانی ئینگلیزی زۆری تریش هه‌ن که که‌سایه‌تی ئایینی بوون و ئه‌و یاسایه‌یان به‌کار هێناوه که گوایه ئێستا زه‌رده‌شتیه‌کان ده‌ڵێن ئه‌مه له ناو ئایینی زه‌رده‌شتیدا باو نه‌بوه به‌ڵکو له ناو ئاریه‌کاندا باو بووه خۆ ئه‌گه‌ر واش بێت زه‌رده‌شت په‌یامبه‌ری ئاریه‌کانیش بووه.!
ئایینی ئیسلام ئه‌و چاکه‌یه‌ی هه‌بوه بۆ گه‌لی کورد که ئه‌و یاسایه‌ی نه‌هێشت.
ئه‌و چوار به‌شه‌ی ئاوێستا که هیچ شه‌رع و یاسایه‌کی تێدا نه‌ماوه به‌ڵکو ته‌نها چیرۆکی به‌ر ئاگردانن بریتین له مانه‌ی خواره‌وه:
١- دینکرد
٢- نه‌ته‌ر
٣- ویستاگ
٤- یه‌زده‌ك
هه‌روه‌ها له ناو ئه‌و چواربه‌شه‌ی ئاوێستادا پێنج بنه‌مایی سه‌ره‌کی هه‌یه بۆ به‌ندایه‌تی:
١- یه‌سنا: واتا نزاو پاڕانه‌وه که له به‌رانبه‌ر ئاگردا ده‌خوێنرێت.
٢- ویس پزد: واتا به‌ندایه‌تی بۆ ئاهورا مه‌زدا ئه‌مه ته‌واوکه‌ری یه‌سنایه.
٣- وه‌ندیدان: ئه‌مه‌یان ده‌ستوری ئیش وکارو سه‌رکه‌وتنه به‌سه‌ر دێوو درنجه‌کاندا.!!
٤- پشت یان سروود وه‌یان گاته: ئه‌مه بۆ ئه‌و شه‌ش فریشته‌یه ده‌خوێنرێت که زه‌رده‌شت گفتوگۆی له‌گه‌ڵ کردون.!!
٥- خورده ئاوێستا: واتا ئه‌و نوێژانه‌ی له بۆنه‌و جه‌ژنه‌کاندا ده‌خوێنرێت.
به کورتی ئه‌مه باسێکی ئاوێستا بوو.
باوه‌ڕی زه‌رده‌شتی..
له ئایینی زه‌رده‌شتیدا ئاهورامه‌زدا به خوای چاکه ناوزه‌د کراوه، ئه‌هریمه‌ن به خوای خراپه دانراوه.
هه‌میشه ئه‌م دوو ده‌سه‌ڵاته که له ناو زه‌رده‌شتیه‌تدا به خوا ناسراون له کێشمه‌و وه‌رگرتنی ده‌سه‌ڵاتدان بۆ وه‌رگرتنی ده‌سه‌ڵات له ده‌ست یه‌کتری.
ئه‌وه‌ی که جێگای سه‌رنجه ئه‌م دوو خوایه له خوایه‌کی که‌وه سه‌رچاوه‌یان گرتوه که ناوی ( زه‌روان) که گوایه “زه‌روان” له‌مه‌ولاوه ده‌سه‌ڵاتی خۆی به‌خشیوه‌ته ده‌ست ئاهورامه‌زدا بۆ چاکه، به‌ڵام ئه‌هریمه‌ن ئه‌مه‌ی پێ ڕه‌وا نییه بۆیه که‌وتۆته گیانی شوێن که‌وتوانی ئاهورامه‌زدا.
به‌روار: 27/10/2019
بینین: 1576
|